Những người Việt đầu tiên trên Quảng trường Đỏ

Cuộc diễu binh lịch sử đó đã được tổ chức nhân dịp kỷ niệm 24 năm Cách mạng tháng Mười Nga, mà hôm nay Cách mạng Tháng Mười tròn 100 năm.

Một năm sau thắng lợi của Cách mạng tháng Mười, trên Quảng trường Đỏ ở Mátxcơva bắt đầu tổ chức những hoạt động trọng thể: diễu binh và tuần hành của những người lao động. Kể từ năm 1923 những người Việt bắt đầu tham gia các hoạt động đó.

Người Việt đầu tiên tham gia cuộc tuần hành trên Hồng trường là Nguyễn Ái Quốc. Ông đã đến Liên Xô vào tháng 7 năm 1923, và là người Việt đầu tiên đặt chân đến mảnh đất Nga. Đại sứ Pháp ngay lập tức thông báo với chính phủ: "Ở Matxcơva đã xuất hiện người nổi dậy Cộng sản — Nguyễn Ái Quốc".  Sau đó, khi hồi tưởng lại chuyến thăm đầu tiên tới Matxcơva, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói rằng, trong tuổi thơ ấu và tuổi trưởng thành, ông không bao giờ cảm thấy tự do và hạnh phúc vô biên như lúc đó ở Mátxcơva.

Trong năm 1923 Nguyễn Ái Quốc đã là người Việt Nam duy nhất tham gia cuộc tuần hành trên Quảng trường Đỏ. Sau hai năm nữa có thêm những người Việt Nam khác tham gia các hoạt động trên Hồng thường. Theo đề nghị của Nguyễn Ái Quốc họ đã đến Matxcơva từ Pháp và Trung Quốc để học tập tại Trường Đại học Lao động Cộng sản Phương Đông (KUTV). Ví dú, Trần Phú đã học tại KUTV trong những năm 1927-29. Khi đó, ba năm trước khi thành lập Đảng Cộng sản ở Việt Nam, ông được chỉ định làm bí thư chi bộ gồm 6 người Cộng sản Việt Nam đang theo học tại trường KUTV. Đây là chức vụ đảng đầu tiên của nhà cách mạng 23 tuổi. Chức vụ đảng thứ hai — Tổng Bí thư của Đảng cộng sản Đông Dương —Trần Phú được cử làm sau ba năm nữa tại Hội nghị  Đảng ở Hồng Kông.

Gần bảy năm, kể từ năm 1928, Lê Hồng Phong đã học tập và làm việc tại Matxcơva. Một năm sau đó ông được kết nạp vào đảng Cộng sản Liên Xô (phái Bolsevich), và trở thành người Việt Nam đầu tiên trong đội ngũ đảng Cộng sản Xô viết. Tại Matxcơva, đã tổ chức lễ đám cưới của Lê Hồng Phong và Nguyễn Thị Minh Khai. Đây là lễ đám cưới đầu tiên của người Việt tại Nga, mà đến nay số lượng lên tới hàng ngàn. Cuốn sách giáo khoa đầu tiên dạy tiếng Việt cho người Nga do ông Nguyễn Khánh Toàn biên soạn đã được xuất bản ở Mátxcơva trong năm 1933. Ông  Nguyễn Khánh Toàn đã hiện diện ở Liên Xô từ năm 1928 đến năm 1939, khi tất cả những người Việt Nam được đào tạo theo chương trình Quốc tế Cộng sản đã rời khỏi Nga.

Ngày nay, chúng ta biết họ tên chính xác của 54 nhà cách mạng Việt Nam đã từng học tập và làm việc tại Matxcơva vào những năm 1920 và 1930 của thế kỷ trước. Đối với mỗi người trong số họ, ngày lễ Cách mạng tháng Mười là một ngày hội lớn mà họ kỷ niệm cùng với những người dân Matxcơva.

Vào ngày 7 tháng 11 năm 1941, những người Việt Nam đã lần đầu tiên tham gia cuộc diễu binh tại Quảng trường Đỏ. Đây chính là cuộc diễu binh huyền thoại mà hôm nay tại Mátxcơva tổ chức cuộc diễu hành long trọng tôn vinh cuộc duyệt binh lịch sử đó. 76 năm trước, quân nước Đức phát xít đã tiến được hàng chục km, có nơi chỉ cách Matxcơva 20 km. Hitler đã hùng hổ tuyên bố rằng, vào ngày 7 tháng 11, hắn sẽ đích thân chỉ huy cuộc duyệt binh của quân đội Quốc xã trên Quảng trường Đỏ, rồi sau đó sẽ ra lệnh đánh chìm Matxcơva trong biển nước để biến đô thị này thành một cái hồ lớn. Thay cho bọn phát xít, vào ngày hôm đó trên Quảng trường Đỏ có các đơn vị Hồng quân, các chiến sĩ rời cuộc diễu binh bước thẳng ra chiến tuyến. Trong hàng ngũ Lữ đoàn cơ giới đặc biệt (đi vào lịch sử với tên gọi viết tắt là OMSBON) tiến thẳng ra trận tuyến từ Quảng trường Đỏ đã có 6 người Việt Nam. Đây là những người đã đến Liên Xô từ Quảng Châu theo đề nghị của Nguyễn Ái Quốc vào cuối những năm 1920. Khi bọn phát xít tấn công vào Liên Xô, Vương Thục Tình, Lý Anh Tạo, Lý Nam Thanh và Lý Thúc Chất đã tình nguyện gia nhập Hồng quân. Hai tình nguyện viên khác có thể là Lý Tự Thông và Lý Văn Minh.

Họ đã không sống được cho đến ngày Chiến thắng. Nhưng, để vinh danh họ cũng như toàn thể các thành viên của cuộc duyệt binh huyền thoại năm 1941,  hôm nay  trên Quảng trường Đỏ tại Matxcơva có cuộc diễu hành trọng thể.