Sân bay dã chiến Khe Gát
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quảng Bình có vị trí chiến lược trên tuyến đường Trường Sơn, là đầu mối giao thông quan trọng chi viện cho tiền tuyến, nơi tập kết lực lượng bộ đội, thanh niên xung phong, lương thực, thực phẩm, vũ khí, đạn…
Nơi đây thường xuyên bị không quân và hải quân Mỹ đánh phá hòng cắt đứt đường chi viện của hậu phương miền Bắc cho tiền tuyến miền Nam.
Trước tình hình đó, cuối năm 1968, Bộ Quốc phòng chủ trương xây dựng sân bay dã chiến mang mật danh B7 tại thôn Khe Gát, xã Xuân Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, nhằm tạo thế bất ngờ không đối không để bảo vệ đường Trường Sơn.
Sân bay được xây dựng trong điều kiện trinh thám ác liệt bởi các phương tiện tối tân của Mỹ như OV-10, SR-71, cây nhiệt đới….
Để đảm bảo bí mật nên cứ chập tối mới đào đắp, gần sáng lại ngụy trang kín đáo. Cả xe ủi, xe lu cũng được giấu kỹ trong hang đá, sau gần 8 tháng miệt mài lao động, sân bay Khe Gát hoàn thành. Đường băng dài 2,5km, rộng gần 30m, có đường dẫn máy bay vào trong hang đá trú ẩn.
Các phương tiện hạng nặng dùng trong xây dựng được tháo rời từ Hà Nội và vận chuyển vào hết sức bí mật. Thời gian làm việc được triển khai thường từ lúc mờ tối hôm trước đến 3 giờ sáng hôm sau.
Chiến công của Không quân tiêm kích bom
Những ngày đầu tháng 4/1972, do thất bại trên các chiến trường miền Nam, Mỹ tập trung đánh phá ác liệt các tỉnh Khu 4 như Quảng Bình, Quảng Trị nhằm phá các tuyến đường giao thông, hòng chặn đường tiếp tế của ta.
Hải quân Mỹ liên tục cho tàu khu trục vào gần bờ pháo kích các mục tiêu quân sự, kinh tế, giao thông ven biển từ Quảng Bình đến Hải Phòng, khống chế và uy hiếp các hoạt động trên biển và ven biển của ta như cửa Gianh, cửa Lý Hòa, Đèo Ngang, cửa Nhật Lệ.
Để khai thông đường vận chuyển trên biển và hạn chế hậu quả do các đợt pháo kích của địch từ tàu địch, Bộ Tổng tư lệnh chủ trương tăng cường các lực lượng của hải quân, pháo bờ biển, đặc công đánh định. Trong đó, chỉ thị cho Binh chủng Không quân nghiên cứu, chuẩn bị phương án sử dụng máy bay tập kích vào đội hình tàu chiến địch.
Nội dung huấn luyện chủ yếu là luyện tập phương pháp ném bom "thia lia". Để thực hiện phương pháp ném bom này phi công phải thuần thục kỹ thuật bay độ cao cực thấp trên biển, xác định thời điểm cắt bom để khi chạm nước, bom nảy lên và lao vào tàu địch.
Đến tháng 3/1972, Trung đoàn 923 đã có 6 phi công thành thục động tác bay thấp trên biển và nắm được kỹ thuật ném bom tàu chiến.
Ngày 18/4/1972, Đoàn Không quân Yên Thế được lệnh bí mật đưa máy bay vào Khe Gát. Hai chiếc MiG-17 do phi công Lê Xuân Dị và Nguyễn Văn Bảy (Bảy B) lái, đưa từ sân bay Kép về Gia Lâm, rồi từ đó vào Vinh và bí mật hạ cánh xuống sân bay Khe Gát trong đêm.
Trung đoàn trưởng Lưu Huy Chao cùng một số sĩ quan cũng có mặt ở Đồng Hới để trực tiếp chỉ huy chiến đấu.
Chiều ngày 19/4/1972, Trạm rađa 403 phía Nhật Lệ (Đồng Hới, Quảng Bình) cảnh báo tín hiệu về một nhóm tàu chiến của Hạm đội 7 xuất hiện cách cửa biển Nhật Lệ chưa đến 18km trong tình trạng kịch chiến.
Nhóm tàu địch gồm tuần dương hạm US Oklahoma City, hai khu trục là USS Higbee và USS Lloyd Thomat, ngoài ra còn có tàu hộ tống tên lửa USS Sterett chuyên pháo kích bắn phá dọc bờ biển.
Trước khi trở về đất liền, anh thấy rõ cột khúi đen bao trùm tàu địch. Không để cho địch trở tay, phi công số 2 Nguyễn Văn Bảy khẩn trương cắt bom vào chiếc tàu khu trục Hegbee. Ánh chớp bùng lên, chiếc tàu gần như tê liệt.
Nhiệm vụ thực hiện trong vòng 17 phút, với đòn tiến công bí mật, bất ngờ, chính xác và hiệu quả. Lần đầu tiên không quân Việt Nam sử dụng máy bay tiêm kích đánh tàu khu trục hạm của Mỹ trên biển Đông.
Sân bay dã chiến Khe Gát có ý nghĩa lịch sử đặc biệt. Đây là sân bay chỉ có một biên đội, một lần xuất kích đánh một trận duy nhất và thành công. Đây là một chiến công xuất sắc của Bộ đội Không quân Việt Nam, trở thành huyền thoại trong lịch sử chống Mỹ cứu nước.
Trận đánh thắng tàu khu trục Mỹ trên biển Quảng Bình đã mở ra khả năng chiến đấu mới của Không quân ta và là tiền đề quan trọng để quân đội ta xây dựng lực lượng không quân tiêm kích đánh bom sau này.
Sân bay Khe Gát nay không còn nguyên trạng, nhưng với sự kiện độc đáo, sân bay được xem là một di tích lịch sử đặc biệt trong hệ thống di tích lịch sử đường Hồ Chí Minh. Đường Hồ Chí Minh ngày nay có một đoạn đi dọc qua sân bay Khe Gát — trở thành một điểm du lịch khá hấp dẫn trong tuyến du lịch Phong Nha — Kẻ Bàng của tỉnh Quảng Bình.