Liên quan đến vấn đề “ai bắt nạt ai” ở Biển Đông, Mỹ và Trung Quốc liên tục “khẩu chiến”, không ngại ngần chỉ trích nhau ngay trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 53 (AMM 53) do Việt Nam chủ trì.
Hoa Kỳ kêu gọi các nước ASEAN xem xét lại việc hợp tác với các công ty Trung Quốc tham gia xây dựng đảo nhân tạo ở Biển Đông. Bắc Kinh “đá xéo” Mỹ chỉ đi kích động các nước đối đầu nhau.
Việt Nam ủng hộ nỗ lực duy trì hòa bình ở Biển Đông của Mỹ?
Trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 53 (AMM 53) do Việt Nam chủ trì, cụ thể là tại cuộc đối thoại cấp Ngoại trưởng ASEAN – Hoa Kỳ, Việt Nam khẳng định các nước ASEAN muốn Mỹ thể hiện vai trò trong việc duy trì hòa bình ở Biển Đông.
“Chúng tôi hoan nghênh những đóng góp chủ động và mang tính xây dựng của Hoa Kỳ đối với nỗ lực chung của ASEAN nhằm duy trì hòa bình, ổn định và phát triển ở Biển Đông”, hãng tin Bloomberg ngày 10/9 dẫn lời Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh cho biết.
Trước đó, phát biểu tại phiên khai mạc AMM 53 ngày 9/9, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đề nghị các nước thành viên phát huy hiệu quả vai trò trung tâm của ASEAN trong thúc đẩy đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin, từ đó hình thành và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, Việt Nam đề cao tinh thần thượng tôn pháp luật, tôn trọng, bình đẳng, tin cậy lẫn nhau trong quan hệ giữa các quốc gia, giải quyết hòa bình các tranh chấp, khác biệt trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 và tinh thần các văn kiện quy chuẩn của ASEAN về ứng xử chung ở khu vực như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).
Trong khi đó, ngày 9/9, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đánh giá, vẫn luôn tồn tại những thách thức đối với an ninh và ổn định ở khu vực, trong đó có các nhân tố đe dọa hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông, tuyến hàng hải huyết mạch của khu vực và thế giới.
Tuy nhiên, ASEAN kiên định với lập trường nguyên tắc, nhấn mạnh kiềm chế, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982, thúc đẩy đối thoại, tăng cường xây dựng lòng tin, không quân sự hóa, không làm phức tạp tình hình.
Khẩu chiến Mỹ - Trung về Biển Đông: Đừng chỉ nói, phải hành động
Đối đầu căng thẳng Mỹ - Trung chưa dừng lại, nhất là liên quan đến vấn đề ở Biển Đông. Đại diện hai cường quốc Mỹ-Trung liên tục “khẩu chiến” về Biển Đông ngay tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN AMM 53 và trong các cuộc đối thoại giữa các bên.
Ngày 10/9, trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 53 (AMM 53), Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo đã liên tục chỉ trích Trung Quốc có hành vi gây hấn “bắt nạt” các nước láng giềng có chung yêu sách chủ quyền ở Biển Đông.
Washington khẳng định vô cùng quan ngại về lối hành xử coi thường luật pháp quốc tế của Bắc Kinh.
Đáng chú ý, theo AFP, tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Mỹ trực tuyến hôm 10/9, Ngoại trưởng Mike Pompeo kêu gọi các quốc gia Đông Nam Á xem xét lại thỏa thuận với 24 công ty Trung Quốc bị Hoa Kỳ áp đặt lệnh trừng phạt thời gian qua.
Đây chính là những công ty mà chính quyền của Tổng thống Donald Trump cho rằng có liên quan hoặc hỗ trợ Chính phủ Trung Quốc trong việc xây dựng trái phép các đảo/thực thể nhân tạo, có hoạt động quân sự hóa bị cộng đồng quốc tế lên án mạnh mẽ ở Biển Đông.
Ông Pompeo phát biểu nhấn mạnh đã đến lúc chính phủ các nước Đông Nam Á nên xem xét lại mối quan hệ với những doanh nghiệp tham gia xây dựng đảo nhân tạo ở Biển Đông.
“Tôi nghĩ đừng chỉ “lên tiếng” mà phải hành động”, Ngoại trưởng Mỹ kêu gọi các nước Đông Nam Á trong khuôn khối đối thoại Mỹ - ASEAN tại AMM 53.
Theo lãnh đạo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Trung Quốc không tôn trọng các giá trị dân chủ và nguyên tắc về chủ quyền, quyền chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ được quy định rõ trong Hiến chương ASEAN.
“Hãy xem xét lại hoạt động kinh doanh với các công ty Nhà nước Trung Quốc chuyên đi bắt nạt các quốc gia ASEAN ven Biển Đông”, ông Pompeo nói đồng thời nhấn mạnh, đừng để Trung Quốc “đối xử tệ hại với chúng ta và người dân của chúng ta”.
Trước đó, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cũng đã có thông cáo về việc Ngoại trưởng Michael R. Pompeo đã cùng với những người đồng cấp từ 17 quốc gia tham dự Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Cấp cao Đông Á lần thứ 10 (EAS 10).
Trong khuôn khổ sự kiện này, Ngoại trưởng Pompeo đã cùng với một số nước ASEAN và nhiều đối tác khác nêu lên quan ngại về lối hành xử gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông.
Theo đó, lãnh đạo Bộ Ngoại giao Mỹ tái khẳng định nhất trí với Phán quyết của Tòa Trọng tài năm 2016, coi các tuyên bố chủ quyền, yêu sách hàng hải của Bắc Kinh ở Biển Đông là phi pháp.
Ngoại trưởng Mike Pompeo đồng thời đánh giá cao vai trò chủ động của Việt Nam trong cương vị chủ tịch ASEAN 2020, đặc biệt trong điều phối các nỗ lực khu vực cùng với các đối tác ứng phó hiệu quả với dịch bệnh.
Ngoại trưởng Mỹ cũng nhìn nhận tích cực về Tài liệu quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP), tái khẳng định cam kết của Mỹ về xây dựng và phát triển quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - Mỹ vì hòa bình, thịnh vượng ở khu vực trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền của nhau và hợp tác cùng có lợi.
Trung Quốc chỉ trích Mỹ toàn kích động các nước đối đầu nhau
Trong khi đó, về phần mình, tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN – Trung Quốc hôm 9/9, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị lên tiếng chỉ trích Mỹ đang can thiệp trực tiếp vào các tranh chấp lãnh thổ và hàng hải ở Biển Đông vì nhu cầu chính trị của riêng mình.
Ông Vương Nghị cũng đồng thời cáo buộc chính Mỹ thúc đẩy hoạt động quân sự hóa ở biển Đông. Theo lãnh đạo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, sMỹ đang làm suy yếu nỗ lực của Trung Quốc và các nước ASEAN trong việc đàm phán các tranh chấp và “chỉ kích động các nước đối đầu với nhau”.
Ngoại trưởng Vương Nghị nhấn mạnh Biển Đông không phải là đấu trường địa chính trị và kêu gọi Hoa Kỳ tôn trọng mong muốn của các nước trong khu vực thay vì tạo ra căng thẳng vì lợi ích riêng.
Mặc dù vậy, lãnh đạo Bộ Ngoại giao Vương Nghị nêu rõ, Trung Quốc sẵn sàng liên lạc và đối thoại với Mỹ trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau và vì lợi ích chung của các bên.
Cũng trong khuôn khổ đối thoại ASEAN – Trung Quốc lần này tại AMM 53, phía Trung Quốc kêu gọi sớm kết thúc các cuộc đàm phán về Quy tắc Ứng xử tại biển Đông (COC) với ASEAN.
Giới chuyên gia đang nhận định nỗ lực xoa dịu căng thẳng với các nước ASEAN về vấn đề biển Đông là hướng đi an toàn để Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ tại Biển Đông và khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Việt Nam kêu gọi không đe dọa bằng vũ lực ở Biển Đông
Thông cáo chung của AMM 53 cho biết, một số Bộ rtuwỏng quan ngại về những hoạt động, cải tạo đất và các sự cố nghiêm trọng làm xói mòn lòng tin và niềm tin, gây gia tăng căng thẳng, đồng thời có thể phá hoại hòa bình, an ninh và sự ổn định trong khu vực.
Liên quan đến những căng thẳng ở Biển Đông thời gian qua, các nước đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hoà bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông. Các nước EAS đều nhấn mạnh đây là lợi ích chung và trách nhiệm của tất cả các nước trong khu vực.
Trên thực tế, tại Hội nghị lần này, các nước bày tỏ quan ngại về diễn biến trên thực địa gần đây, ảnh hưởng tiêu cực đến hòa bình, an ninh và thượng tôn pháp luật trong khu vực, nhất là trong lúc cả khu vực đang tập trung nguồn lực đối phó dịch bệnh do coronavirus gây ra.
Lãnh đạo Bộ Ngoại giao Việt Nam, các nước ASEAN, Đông Á và đối tác đều nhấn mạnh cần thúc đẩy đối thoại và tăng cường xây dựng lòng tin, kiềm chế không có hoạt động làm gia tăng căng thẳng và phức tạp tình hình, không quân sự hoá, không sử dụng và đe doạ sử dụng vũ lực, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hoà bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.
Để tránh tình hình Biển Đông diễn biến phức tạp, các nước EAS và đối tác đều kêu gọi ASEAN và Trung Quốc thực hiện đầy đủ, hiệu quả Tuyên bố Ứng xử của các Bên ở Biển Đông (DOC), và nỗ lực sớm hoàn tất xây dựng một Bộ Quy tắc Ứng xử tại Biển Đông (COC) hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, được cộng đồng quốc tế công nhận và ủng hộ.
Phát biểu liên quan đến tình hình Biển Đông, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh nhấn mạnh lập trường nguyên tắc của ASEAN đã nêu tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 36 và tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 53 vừa khai mạc sáng qua ngày 9/9, theo đó đề nghị các bên đề cao thượng tôn pháp luật, kiềm chế, không có các hành động gây phức tạp thêm tình hình Biển Đông.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam nhấn mạnh các bên không quân sự hóa Biển Đông, giải quyết các tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình, tiếp tục thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố DOC và sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử COC ở Biển Đông hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982, đóng góp duy trì hòa bình, an ninh, ổn định ở Biển Đông và trong khu vực.
Vấn đề Biển Đông được đề cập rất thích đáng trong tuyên bố chung
Sau khi ngày làm việc thứ hai của AMM 53 cùng loạt hội nghị liên quan kết thúc, ngoại trưởng các nước ASEAN và đối tác đồng thuận ra tuyên bố chung trong đó khẳng định, tầm quan trọng của việc duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh, ổn định, an toàn và tự do hàng hải trên biển và trên không ở Biển Đông. Bên cạnh đó, các Bộ trưởng Ngoại giao cũng công nhận các lợi ích của một Biển Đông hòa bình, ổn định và thịnh vượng.
Các bên đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực thi đầy đủ và hiệu quả đối với nội dung thuộc Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).
Các nước cũng hoan nghênh mối quan hệ hợp tác không ngừng được cải thiện giữa ASEAN và Trung Quốc, được khuyến khích bởi tiến độ của các cuộc đàm phán thực chất nhằm mục tiêu sớm kết luận một Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất và hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982, trong một tiến trình mà hai bên (ASEAN và Trung Quốc) đã nhất trí.
“Chúng tôi đánh giá cao những nỗ lực đã được thực hiện nhằm tiếp tục vòng rà soát thứ hai của văn bản dự thảo đàm phán COC duy nhất, bất chấp tình hình đại dịch đang tiếp diễn”, thông cáo chung nêu rõ.
Trả lời báo chí về Hội nghị AMM 53, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Quốc Dũng khẳng định, cũng giống như mọi năm, nay nay, vấn đề Biển Đông vẫn là một trong những nội dung quan trọng, thu hút sự quan tâm của các nước trong và ngoài khu vực.
Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng cũng đồng thời khẳng định, vấn đề Biển Đông “được đề cập rất thích đáng” trong tuyên bố chung năm nay.
Theo đại diện Bộ ngoại giao Việt Nam, các nước ASEAN quyết tâm và thể hiện được sự quan tâm của mình đến các vấn đề khu vực, những quan điểm cơ bản của ASEAN, và những mong muốn của ASEAN được nhắc lại trong đó.
“Tuyên bố chung còn thể hiện mong muốn của ASEAN và Trung Quốc sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) có chất lượng, tổng thể và phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982”, đồng chí Nguyễn Quốc Dũng nêu rõ đồng thời nhấn mạnh, lãnh đạo các Bộ Ngoại giao đều thống nhất coi UNCLOS 1982 là cơ sở để giải quyết các tranh chấp và thực hiện dự thảo COC.
Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh rằng các bên mong muốn có thể họp được sớm nhất. Đại diện Bộ Ngoại giao Việt Nam cũng nêu rõ, vì Philippines là nước điều phối quan hệ ASEAN - Trung Quốc và đang đứng ra chủ trì đàm phán COC nên việc này phụ thuộc vào Manila.
