Tranh chấp tài chính quanh doanh nghiệp sản xuất động cơ máy bay và trực thăng leo thang thành xung đột ngoại giao — theo bài viết của Sputnik.
Chặn đứng thỏa thuận
Câu chuyện đã kéo dài gần 5 năm. Nga là khách hàng truyền thống, mua khoảng 80% sản phẩm của doanh nghiệp động cơ máy bay Ukraina, nhưng vào tháng Ba 2014, Kiev đã cấm việc cung cấp sản phẩm cho Nga. Mất thị trường tiêu thụ lớn nhất, nhà máy lâm vào tình cảnh khó khăn. Tình hình này được người Trung Quốc lợi dụng, ký hợp đồng với «Motor Sich» mua động cơ máy bay với giá ưu đãi.
Năm 2016, các doanh nhân Trung Quốc bắt đầu đầu tư vào công việc sản xuất. Beijing Skyrizon Aviation Industry (công ty con của Tập đoàn Công nghệ Beijing Xinwei Technology Group) ký thỏa thuận cho vay 100 triệu USD. Hai năm sau, trong số các cổ đông của Motor Sich đã có 5 pháp nhân và một cá nhân Trung Quốc, chiếm khoảng 56% cổ phần doanh nghiệp.
Tuy nhiên, vào năm 2017, an ninh Ukraina đã chặn thỏa thuận này - sau khi có thông tin các nhà đầu tư sẽ xây dựng một nhà máy chế tạo ở Trung Quốc. Một vụ án hình sự được khởi tố: có những nghi ngờ về âm mưu và ý định di chuyển tài sản, cơ sở sản xuất của «Motor Sich» ra ngoài lãnh thổ Ukraina. Mùa xuân năm 2018, tòa án phán quyết thu giữ 56% cổ phần của công ty.
Phía Trung Quốc cho rằng Kiev đã vi phạm các nghĩa vụ quốc tế được quy định trong thỏa thuận liên chính phủ Ukraina - Trung Quốc năm 1992. Do bị thu giữ cổ phần nên các nhà đầu tư không quản lý được tài sản và tham gia việc điều hành.
Mua lại với giá rẻ
Hai bên cố gắng giải quyết tình hình. Trung Quốc đồng ý nhường lại 25% cộng 1 cổ phần cho Tập đoàn DCH có trụ sở tại Kharkiv. Vào tháng 8 năm 2020, Beijing Skyrizon và công ty Ukraina nộp đơn lên Ủy ban Chống độc quyền để mua lại cổ phần «Motor Sich». Tuy nhiên, các cơ quan tư pháp phủ quyết thương vụ này.
Kết quả, Trung Quốc ước tính thiệt hại từ hành động của Ukraina là 3,5 tỷ USD. Sau đó, họ cộng thêm vào đó 100 triệu nữa, thuê 3 công ty luật quốc tế nộp đơn lên trọng tài quốc tế, và chính phủ Ukraina cũng được thông báo về việc này.
"Vào ngày 5 tháng 12 năm 2020, các nhà đầu tư Trung Quốc vào «Motor Sich» PJSC đã gửi chính phủ Ukraina kháng nghị trọng tài quốc tế, kiện Ukraina, theo thỏa thuận liên chính phủ Ukraina và CHND Trung Hoa về việc hỗ trợ và bảo vệ lẫn nhau các khoản đầu tư", doanh nghiệp DCH có trụ sở tại Kharkiv thông báo một cách khô khan.
Kiev muốn quốc hữu hóa
Tuy nhiên, vào tháng 1 năm 2020, các nhà đầu tư Trung Quốc bị Kiev trừng phạt do sắc lệnh của Tổng thống Volodymyr Zelensky.
Bốn công ty được liệt kê trong phụ lục của nghị định. Tất cả đều có quan hệ với Beijing Skyrizon. Họ bị phong tỏa tài sản, hạn chế hoạt động giao dịch, cấm rút vốn khỏi Ukraina, mua bán chứng khoán, hạn chế phát hành, v.v. Trong danh sách các cá nhân chỉ có một cái tên - công dân Trung Quốc Wang Jing, cổ đông chủ chốt của Beijing Skyrizon.
"Vấn đề (về «Motor Sich») không phải ở Trung Quốc. Câu hỏi thậm chí không phải là làm thế nào mà cổ phần của «Motor Sich» lại được bán dưới thời cựu tổng thống Poroshenko. Vấn đề là chúng tôi không có quyền bán cổ phần chi phối trong doanh nghiệp quốc phòng chiến lược của Ukraina cho bất kỳ quốc gia nào <...>, điều này sẽ không xảy ra trong nhiệm kỳ tổng thống của tôi", Zelensky giải thích trong một cuộc phỏng vấn với HBO.
Và bây giờ Verkhovna Rada (quốc hội) sẽ quốc hữu hóa «Motor Sich».
Một món quà như vậy không được mong đợi ở Trung Quốc. Theo lưu ý của chủ sở hữu Beijing Skyrizon Aircraft Holdings, Bắc Kinh bảo vệ các khoản đầu tư và tài sản của mình trước tòa án.
Theo ông, Beijing Skyrizon đang chuẩn bị cho một cuộc chiến pháp lý thực sự với Kiev. Nộp một số đơn kiện - tại các tòa án Trung Quốc, Ukraine và quốc tế. Và, như lời hứa của Wang Jing, đây mới chỉ là bước khởi đầu: bất kỳ hành động nào của phía bên kia đều sẽ là đối tượng của thủ tục pháp lý.
Đồng thời họ cũng đưa ra các yêu cầu ở cấp độ quốc tế.
"Chúng tôi nhấn mạnh Ukraina cần tính đến quyền lợi hợp pháp của các doanh nghiệp và nhà đầu tư Trung Quốc, cũng như giải quyết các vấn đề liên quan một cách hợp lý", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Zhao Lijian hôm 12 tháng Ba tuyên bố.
Tuy nhiên, Thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraina Oleksiy Danilov đảm bảo doanh nghiệp sẽ quay trở lại thuộc quyền sở hữu của người dân Ukraina "một cách hợp pháp và hợp hiến trong tương lai gần". Chính xác sẽ là như thế nào — ông không nói rõ.
Dưới áp lực của Hoa Kỳ
Đó không chỉ là bảo vệ lợi ích quốc gia và tài sản chiến lược. Tranh chấp về nhà sản xuất động cơ máy bay kết thúc sau khi Zelenskiy quyết định đứng về phía Hoa Kỳ chứ không phải Trung Quốc. Năm 2019, Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ John Bolton đã đến thăm Ukraina và tổ chức một số cuộc họp, tại đó «Motor Sich» cũng được đưa ra thảo luận.
Mọi việc sớm trở nên rõ ràng: Kiev nhượng bộ người Mỹ, muốn cấm bán công ty. Đây là kết quả của sức ép mạnh mẽ từ Washington đối với Vladimir Zelensky, bao gồm cả đe dọa đình chỉ viện trợ quân sự.
Tình hình xung quanh thương vụ xấu đi đáng kể vào mùa hè năm ngoái. Lầu Năm Góc công bố một báo cáo cho biết Trung Quốc, bằng cách biến quân đội của mình thành một cỗ máy chiến tranh hàng đầu, sẽ cạnh tranh với Mỹ trên khắp thế giới và có thể xâm lược Đài Loan. Sau đó, Washington đã đóng băng chương trình viện trợ quân sự trị giá 391 triệu USD cho Ukraina. Ngoài ra, Bộ Ngoại giao Mỹ trì hoãn vô thời hạn việc cấp giấy phép cung cấp vũ khí và đạn dược, mà Kiev đã trả trước 30 triệu USD.
Song song đó, chính quyền Trump tiến hành tìm kiếm một người mua mới, "đáng tin cậy" hơn cho «Motor Sich». Và họ đã tìm thấy: công ty ít tên tuổi Oriole Capital Group.
"Mỹ xem ảnh hưởng của Hợp tác của Trung Quốc và Ukraina trong việc chế tạo động cơ máy bay có bị gián đoạn? và việc mua lại công ty này là một mối đe dọa", Nan Tian, thành viên cấp cao Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) nói.
"Skyrizon là một công ty nhà nước Trung Quốc, và mong muốn của họ để sở hữu và triển khai các công nghệ quân sự nước ngoài không thể không khiến Mỹ lo lắng", Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross khẳng định ý kiến của chuyên gia.
Khía cạnh pháp lý
Có một số hướng phát triển sự kiện. Một mặt, theo các chuyên gia về đầu tư nước ngoài và luật pháp Trung Quốc giải thích, thỏa thuận về khuyến khích và bảo vệ lẫn nhau các khoản đầu tư giữa Ukraina và Trung Quốc đã có hiệu lực từ năm 1993. Văn bản quy định một thủ tục trọng tài để giải quyết tranh chấp trong trường hợp không thể giải quyết xung đột qua các con đường ngoại giao. Một trọng tài viên do phía Ukraina chỉ định, một trọng tài viên do phía Trung Quốc chỉ định. Một người khác đến từ một nước thứ ba có quan hệ ngoại giao với cả Ukraina và Trung Quốc.
"Ví dụ, khoản 5 Điều 21 hiệp định tương trợ pháp lý giữa Ukraina và CHND Trung Hoa cho phép không công nhận và không thi hành quyết định của tòa án nước ngoài nếu điều đó gây tổn hại đến chủ quyền, an ninh hoặc trật tự công cộng của quốc gia bị đơn", Alexander Zainigabdinov - trưởng Văn phòng Tập đoàn Tư vấn "China Window Consulting Group" tại Bắc Kinh cho biết.
Do đó, chuyên gia này tin rằng, bất chấp sự bất công rõ ràng trong các hành động của chính quyền Ukraina liên quan đến các nhà đầu tư Trung Quốc, người ta không thể trông chờ vào bất kỳ khoản bồi thường đáng kể nào.
Việc các phiên tòa không đưa ra kết quả cụ thể, cũng được Konstantin Pozdnyakov, trưởng Khoa Quản lý Kinh doanh của Đại học Tài chính thuộc chính phủ Nga, tin tưởng. Ông nhấn mạnh cuộc xung đột này lâu nay không phải là kinh tế, mà là chính trị.
"Người hưởng lợi cuối cùng trong các quyết định của Kiev chính là Hoa Kỳ, cùng với sự vận động hành lang và ảnh hưởng của mình đối với các tòa án quốc tế", Pozdnyakov cho biết thêm.
Có một cái gì đó để đáp trả
Nhưng Trung Quốc cũng có một vị thế vững chắc.
"Họ đã đầu tư tài chính, có hợp đồng, tiền đã được chuyển, thỏa thuận không được thực hiện do hành động của bên thứ ba (chính phủ và cơ quan an ninh Ukraina). Bất kỳ trọng tài quốc tế nào cũng sẽ đứng về phía nhà đầu tư. Tuy nhiên, chiến thắng trước tòa không có nghĩa là lấy lại được tiền của mình", Vitaly Mankevich, Chủ tịch Liên minh các nhà công nghiệp và doanh nhân Nga-châu Á cho biết.
Một điều nữa là Trung Quốc có đòn bẩy mạnh mẽ đối với Ukraina, quốc gia có kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 7,1 tỷ USD.
Do đó, Bắc Kinh có thể đưa ra các biện pháp trừng phạt trả đũa đối với các nhà cung cấp Ukraina, và họ sẽ mất thị trường bán hàng không chỉ ở Trung Quốc, mà còn ở Đông Nam Á và các quốc gia khác, nơi Trung Quốc có ảnh hưởng lịch sử mạnh mẽ.
Một kịch bản khác, mà các nhà phân tích cho là có nhiều khả năng xảy ra hơn, đó là việc chuyển tiền phạt thành nợ nhà nước của Ukraina với nghĩa vụ trực tiếp hoặc gián tiếp như phải mua các sản phẩm Trung Quốc và chấp nhận các công ty xây dựng Trung Quốc vào dự án cơ sở hạ tầng của nhà nước.
Nhìn chung, Bắc Kinh vẫn sẽ đạt được mục tiêu của mình, mà trong đó chính quyền Kiev giúp đỡ rất nhiều. Và Ukraina - quốc gia biến doanh nghiệp thành con tin địa chính trị, sẽ thua cuộc trong mọi trường hợp.
