Thế giới khủng hoảng năng lượng, Việt Nam điện ‘ế đầy ra’
© Ảnh : Phúc Sơn- TTXVN
Đăng ký
Trong khi thế giới, hay cụ thể nhất là ở Trung Quốc, đang khủng hoảng thiếu điện thì Việt Nam lại phải cắt giảm hảng tỷ kWh điện, trong đó có cả năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời vì ‘thừa’ quá nhiều điện. Nghịch lý này do đâu?
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, năm 2021 dự kiến sẽ cắt giảm khoảng 1,7 tỷ kWh điện từ năng lượng tái tạo, gồm cả điện gió, điện mặt trời để đảm bảo vận hành an toàn hệ thống điện.
Thiếu điện ở Trung Quốc và nguy cơ khủng hoảng năng lượng toàn cầu
Như Sputnik thông tin, tình trạng thiếu điện ở Trung Quốc làm nóng thêm cuộc khủng hoảng năng lượng trên toàn cầu hiện nay.
Theo ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc trung tâm nghiên cứu và tăng trưởng xanh cho biết, cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay đang diễn ra ở một số nền kinh tế lớn ở châu Âu, Trung Quốc. Giá khí đốt tăng cao, kéo theo chi phí sản xuất, vận tải hàng hóa tăng mạnh, đã và đang làm chậm lại quá trình phục hồi kinh tế toàn cầu hậu Covid-19.
14 Tháng Mười 2021, 15:47
Như đã biết, ở quốc gia láng giềng của Việt Nam, thực tế thiếu điện sản xuất và phải thực thi nhiều biện pháp hạn chế phát thải khiến nhiều ngành công nghiệp sản xuất, đời sống kinh tế - xã hội của quốc gia tỷ dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng, rõ rệt nhất là sản lượng thép, xi măng Trung Quốc cung ứng ra thị trường thế giới sụt giảm nhanh chóng. Thiếu điện cũng đe dọa đến tăng trưởng sản xuất công nghiệp, tác động đến các đối tác của Bắc Kinh.
Ngành năng lượng toàn cầu đang lâm vào tình thế khó khăn khi tình hình thiếu điện ở Trung Quốc ngày càng trầm trọng, nhiều người dân châu Âu phải trả giá cao để dùng khí thiên nhiên hóa lỏng, các nhà máy điện ở Ấn Độ sắp cạn kiệt điện than, giá một gallon xăng (3,785l) ở Mỹ tăng vọt lên trên mức 3,25 USD từ hôm 8/10, trong khi vài tháng trước chỉ chưa đầy 1,75 USD.
Ông Hà Đăng Sơn cho biết, năm 2021, nhu cầu về năng lượng của thế giới tăng lên, các nước châu Âu thực hiện mua các nhiên liệu dự trữ cho mùa đông năm 2021 khiến nhu cầu về nhiên liệu hóa thạch tăng lên.
“Các quốc gia ở châu Âu và châu Á bắt đầu cạnh tranh để có được nguồn khí đốt hạn chế do Hoa Kỳ, Na Uy, Nga, khu vực Trung Đông cung cấp, khiến giá khí tự nhiên tăng mạnh”, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh nêu rõ.
Thực tế, giá khí đốt tự nhiên những tháng gần đây ở châu Âu tăng vọt (600%) khi nhu cầu tăng – bắt nguồn từ việc các nền kinh tế tái mở hậu đại dịch. Cùng với đó, sau mùa đông khắc nghiệt năm ngoái, châu Âu không còn nhiều khí đốt dự trữ. Với những diễn biến thời tiết, trục trặc tại các nhà máy sản xuất khí đốt toàn thế giới và giao dịch đầu cơ trên thị trường EU càng làm khủng hoảng thêm trầm trọng hơn bao giờ hết.
Cùng với đó, việc giá khí đốt ‘tăng phi mã’ đã dẫn tới một sự “xê dịch ngược”: một số quốc gia đã bắt đầu chuyển từ tiêu thụ khí sang than để có mức giá rẻ hơn. Điều này cũng gây áp lực lên một số quốc gia châu Á có tỷ trọng sử dụng than cao phải đối mặt với việc thiếu hụt nguồn cung và giá tăng.
13 Tháng Mười 2021, 14:24
Riêng tại Trung Quốc, ngoài nhu cầu tiêu thụ điện năng tăng đột biến, chính sách mới của Chính phủ về cắt giảm khí nhà kính cũng là nguyên nhân dẫn tới thiếu điện.
Rất nhiều nhà máy nhiệt điện than của Trung Quốc vừa phải đối mặt với tình trạng giá nhiên liệu tăng cao vừa bị áp đặt về chỉ tiêu phát thải khí nhà kính nên họ lựa chọn giảm sản xuất điện để tránh chịu hậu quả kép, vừa bị lỗ vừa bị phạt do phát thải.
Nhiều chuyên gia đã nói về cuộc khủng hoảng năng lượng không chỉ ở Trung Quốc, châu Âu, châu Mỹ mà còn trên phạm vi toàn cầu, trong đó có vấn đề thiếu điện trầm trọng, đe dọa duy trì chuỗi cung ứng vốn đã bị đứt gãy vì đại dịch Covid-19, xung đột thương mại Mỹ - Trung thời gian qua, ảnh hưởng trực tiếp đến phục hồi sản xuất và tăng trưởng kinh tế thế giới hiện nay.
Việt Nam ế đầy điện?
Tuy nhiên, tại Việt Nam, hàng tỷ kWh điện các loại đang bị cắt giảm. Điều gì gây ra nghịch lý này?
Báo cáo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho thấy, 9 tháng đầu năm 2021, sản lượng điện toàn hệ thống đạt 192,55 tỷ kWh, tăng 3,6% so với cùng kỳ 2020.
Trong đó, tỷ lệ huy động từ thủy điện đạt 54,68 tỷ kWh (chiếm 28,4%), nhiệt điện than đạt 92,67 tỷ kWh (chiếm 48,1%), tua bin khí đạt 20,92 tỷ kWh (chiếm 10,9%), năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối) đạt 22,68 tỷ kWh (chiếm 11,8%).
Trong khi đó, tại báo cáo hồi đầu tháng 10, EVN cho biết, tiêu thụ điện toàn quốc và miền Nam tiếp tục giảm thấp do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, nhiều tỉnh, thành phố thực hiện giãn cách xã hội.
Theo EVN, nếu so sánh sản lượng tiêu thụ điện trung bình ngày trên quy mô toàn quốc, mức tiêu thụ điện của quý III năm nay giảm 10,53% so với quý II/2021 và giảm 4,14% so với cùng kỳ quý III năm 2020.
Đồng thời, nếu so sánh sản lượng tiêu thụ điện trung bình ngày của riêng khu vực miền Nam thì mức tiêu thụ điện của quý III năm nay giảm 23,41% so với quý II/2021 và giảm 13,59% so với cùng kỳ quý III năm 2020.
Do đó, để đảm bảo vận hành an toàn hệ thống điện quốc gia khi tiêu thụ điện xuống thấp, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) và các trung tâm điều độ các miền phải huy động giảm phát các nguồn điện, bám sát nhu cầu tiêu thụ điện của toàn quốc và từng khu vực, đồng thời đáp ứng yêu cầu kỹ thuật để đảm bảo vận hành an toàn, ổn định hệ thống điện.
“Với mức tiêu thụ điện vẫn giảm thấp như trên do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nhiều loại hình nguồn điện buộc phải giảm phát để đảm bảo vận hành an toàn, ổn định hệ thống điện Quốc gia”, thông cáo báo chí của EVN nhấn mạnh.
Tại buổi làm việc với các chuyên gia kinh tế, năng lượng, môi trường, bàn vấn đề tình hình vận hành hệ thống điện 2021, cũng như giai đoạn 2021-2025, đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam cho hay, dự kiến, trong năm nay, sẽ cắt giảm khoảng 1,7 tỷ kWh điện từ năng lượng tái tạo, gồm cả điện gió, điện mặt trời để “đảm bảo vận hành an toàn hệ thống điện”.
Vì sao Việt Nam phải cắt giảm bớt điện?
Theo ông Nguyễn Đức Ninh, Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0), chỉ trong 4 tháng đầu năm nay, đơn vị này đã buộc phải cắt giảm gần 470 triệu kWh điện năng lượng tái tạo.
Trong đó, cụ thể, có 447,5 triệu kWh điện mặt trời trang trại, chiếm 13,3% khả năng phát của các nhà máy điện mặt trời bị cắt giảm. Ngoài ra, điện gió cũng bị cắt giảm với mức 19,7 triệu kWh, chiếm khoảng 4,8% khả năng phát của các nhà máy, trang trại điện gió trên cả nước.
Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia cho hay, dự kiến trong năm 2021 sẽ cắt giảm khoảng 1,68 tỷ kWh điện năng lượng tái tạo.
“Cụ thể, sẽ cắt giảm 1,25 tỷ kWh điện mặt trời trang trại, chiếm khoảng 9% khả năng phát của các nhà máy điện mặt trời và cắt giảm khoảng 430 triệu kWh điện gió, chiếm khoảng 7% khả năng phát của các nhà máy điện gió”, ông Nguyễn Đức Ninh thông tin.
Lý giải vì sao Việt Nam phải cắt giảm sản lượng điện, trong khi thế giới thì đang lo khủng hoảng, ông Nguyễn Đức Ninh đưa ra hai nguyên nhân chính dẫn đến việc giảm phát năng lượng tái tạo cũng như các nguồn điện khác trong hệ thống điện quốc gia.
Trong đó, thứ nhất do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên phụ tải tăng trưởng rất thấp, thấp hơn so với kế hoạch. Vị lãnh đạo dẫn ra số liệu như trong 2020 phụ tải chỉ tăng trưởng trên 3%, còn những tháng đầu năm cũng dao động từ 5 - 7%, tức là thấp hơn nhiều so với tăng trưởng phụ tải trong quá khứ.
Nguyên do thứ hai là vì sự phát triển rất nhanh của năng lượng tái tạo tại Việt Nam. Theo đó, năm 2019 có gần 5.000MW điện mặt trời nối lưới, nhưng sang đến năm 2020 lại tiếp tục có thêm gần 5000MW điện mặt trời nối lưới và 7.000 - 8.000MW điện mặt trời áp mái.
“Nguồn điện tái tạo phát triển quá nhanh dẫn đến “thừa nguồn” tại một số thời điểm như giờ trưa khoảng từ 10h - 14h, nhất là vào các ngày nghỉ cuối tuần, nghỉ lễ do lúc này phụ tải xuống thấp nhưng bức xạ mặt trời lại tốt nhất trong ngày”, lãnh đạo A0 cho hay.
Đối với trường hợp hệ thống điện dư thừa công suất đang phát lên hệ thống so với phụ tải tiêu thụ, theo ông Nguyễn Đức Ninh, đây là tình huống “nguy hiểm”, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn, an ninh của hệ thống điện.
Ông Ninh nhấn mạnh, tình huống này có thể khiến tần số hệ thống điện tăng cao, thậm chí gây sự cố lan tràn trên toàn hệ thống điện quốc gia nếu không có ngay các mệnh lệnh điều độ chuẩn xác, được thực hiện kịp thời và các giải pháp khẩn cấp khác.
Chính vì thế, cũng như các thông báo trước đó của EVN, để đảm bảo an ninh, an toàn trong vận hành hệ thống điện, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia không thể huy động toàn bộ công suất khả dụng của nguồn điện, trong đó có cả các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời vào các giờ phụ tải thấp điểm vào buổi trưa, các ngày nghỉ cuối tuần hoặc các dịp lễ, tết.
“Như ngồi trên đống lửa”
Về phía các doanh nghiệp đầu tư điện mặt trời, điện gió, năng lượng tái tạo, nhiều người trong số họ tỏ ra lo lắng khi Việt Nam quyết định cắt giảm sản lượng điện.
Theo một đại diện của gần 30 doanh nghiệp đầu tư điện mặt trời tại Kon Tum thì tình hình hiện đang như “ngồi trên đống lửa” vì buộc phải cắt giảm, bỏ đi sản lượng điện, dẫn đến vỡ phương án tài chính, hay thậm chí là nguy cơ phá sản.
Điển hình như lãnh đạo Công ty TNHH PFT cho biết, để đầu tư 1 kW điện mặt trời, doanh nghiệp phải bỏ chi phí khoảng 15 triệu đồng. Như vậy, nếu đầu tư xây dựng một nhà máy điện mặt trời có công suất 1MW thì tổng mức đầu doanh nghiệp phải bỏ ra khoảng 15 - 20 tỷ đồng.
Đại diện PFT cho rằng, hầu hết các doanh nghiệp, công ty khi đầu tư xây dựng nhà máy điện mặt trời đều phải vốn vay từ các tổ chức tín dụng, chiếm tỷ lệ từ 70-80% tổng mức đầu tư với lãi suất dao động từ 9,5-12%/năm tùy từng tổ chức tín dụng.
“Trước đó, từ tháng 2/2020, EVN đã thực hiện sa thải, tiết giảm đối với hệ thống điện mặt trời, doanh nghiệp đã rất khó khăn. Nay tiếp tục bắt buộc tiết giảm, sa thải sẽ đẩy các doanh nghiệp đến bờ vực phá sản”, lãnh đạo Công ty PFT nói.
Trên thực tế, các doanh nghiệp kinh doanh điện mặt trời, năng lượng tái tạo cho hay, việc bắt buộc tiết giảm công suất này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn thu của nhà đầu tư vì áp lực trả nợ gốc và lãi vay dự án là rất lớn. Cụ thể, với mức huy động rất thấp là 40,68% công suất, các doanh nghiệp điện mặt trời sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh.
“Không có nguồn để thanh toán nợ vay ngân hàng, chi trả chi phí vận hành hằng tháng cũng như trả lương cho công nhân, khiến nguy cơ phá sản doanh nghiệp cận kề”, đại diện các doanh nghiệp điện mặt trời thừa nhận.
Đại diện EVN thông tin với VTC cho hay, việc cắt giảm các loại hình phát điện (bao gồm cả năng lượng tái tạo) trong một số thời điểm là điều bắt buộc, để duy trì hệ thống điện vận hành an toàn và ổn định. Tuy nhiên, theo phía EVN, cùng với việc khôi phục lại hoạt động sản xuất sau giãn cách xã hội tại các địa phương, việc giảm phát điện từ các nguồn năng lượng tái tạo cũng giảm dần.
“Tới đây, khi các hoạt động sản xuất trở lại bình thường, việc huy động nguồn điện sẽ tương ứng với mức tiêu thụ điện khôi phục trở lại”, đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam khẳng định.
