Vụ trục xuất người di cư Việt Nam sang Nam Sudan: Đằng sau quyết định của Trump
08:57 04.06.2025 (Đã cập nhật: 09:11 04.06.2025)
© AP Photo / Alex Brandon
Đăng ký
Một động thái gây tranh cãi từ chính quyền Tổng thống Trump đã thu hút sự chú ý của dư luận quốc tế: trục xuất nhóm người nhập cư, bao gồm cả người di cư Việt Nam, sang Nam Sudan. Trong cuộc trao đổi với Sputnik, Đại tá Nguyễn Minh Tâm – chuyên gia nghiên cứu về chính sách an ninh quốc tế – đã có những phân tích sâu sắc về động thái bất ngờ này.
Nam Sudan – điểm đến bất thường, hay lựa chọn có tính toán?
Trả lời câu hỏi của Sputnik, vì sao chính quyền Trump lại chọn Nam Sudan làm điểm đến cho các trường hợp trục xuất này, Đại tá Nguyễn Minh Tâm - nguyên Giám đốc Trung tâm Tư liệu Khoa giáo, Học viện Chính trị Công an Nhân dân cho biết:
“Gần đây, giữa Nhà Trắng và phe đối lập tại Thượng viện, Hạ viện cũng như Tòa án các cấp của Mỹ đã nổ ra không ít các tranh chấp pháp lý xung quanh những chính sách ‘cứng rắn’ của ông Donald Trump, Tổng thống Mỹ thứ 47. Trước đó, đã có các vụ kiện tụng diễn ra xung quanh việc chính quyền Mỹ đánh ‘quả bom thuế’ vào hàng loạt các mặt hàng nhập khẩu từ khắp nơi trên thế giới, trong đó có những mặt hàng là nguyên liệu, thậm chí là nguyên liệu chiến lược cho một số hãng sản xuất công nghệ cao hàng đầu của nước Mỹ”.
Ông nhấn mạnh rằng, chính sách trục xuất người nhập cư trái phép là một phần cốt lõi trong chương trình nghị sự của ông Trump từ nhiệm kỳ đầu tiên (2016 - 2020), từng bị đảo ngược bởi chính quyền Biden trong những năm 2021-2024, và nay được Trump khôi phục.
Tuy nhiên, đó là vấn đề trục xuất những người nhập cư trái phép, vi phạm các quy định của “visa không định cư” (du lịch, thăm thân, dự hội nghị,...); vi phạm điều kiện và biện pháp kiểm soát nhập cảnh theo quy định; gian lận về hôn nhân để có được thị thực nhập cư. Còn trong 10 trường hợp trục xuất vừa diễn ra thì nguyên nhân trục xuất nghiêm trọng hơn rất nhiều.
Đại tá phân tích thêm, tại phán quyết của Tòa án liên bang Mỹ tại Boston do thẩm phán Brian E. Murphy ban hành ngày 5/4/2025 đã hủy bỏ quyết định trục xuất những công dân Mỹ này.
“Còn tại trang cá nhân trên mạng X của mình ngày 21/5/2025, những tiết lộ kiểu “úp úp, mở mở” từ chính Tổng thống Mỹ cho biết thì lý do để ông ra lệnh trục xuất 10 người này vì họ là những “kẻ phạm tội nguy hiểm”, chuyên gia nói.
Tại vụ xử kiện, các luật sư cho biết những thân chủ của họ được thông báo sẽ bị đưa đến Nam Sudan hiện đang là một quốc gia đang trên bờ vực nội chiến. Nhưng các quan chức của Nhà Trắng đã từ chối xác nhận nơi đến cuối cùng của những người bị trục xuất. Họ viện dẫn lý do “bảo mật” hoặc “nhạy cảm”.
Cũng trong buổi sáng ngày 21/5/2025, bà Tricia McLaughlin, người phát ngôn của Bộ An ninh Nội địa Mỹ (DHS) cũng từ chối cung cấp thông tin về chuyến bay hoặc điểm đến, viện dẫn lý do “an ninh”.
Đại diện Bộ an ninh nội địa Mỹ cũng tiết lộ rằng một số tài liệu thấy 8 trong số 10 người đàn ông này có quốc tịch Cuba, Lào, Mexico, Nam Sudan, Myanmar và từng bị kết án với các tội danh nghiêm trọng như giết người, tấn công tình dục, cướp tài sản…
“Như vậy, việc 10 người bị trục xuất khỏi Mỹ đến từ Việt Nam, Myanmar, Lào, Cuba, Pakistan, Mexico và Nam Sudan không phải là một vụ trục xuất do các đối tượng “vi phạm hành chính” trong quá trình nhập cư mà do những vi phạm nghiêm trọng đối với pháp luật về an ninh quốc gia và hình sự của Mỹ”, chuyên gia kết luận.
Theo Đại tá Tâm, thông thường, một quốc gia có công dân bị người Mỹ trả lại có thể tiếp nhận công dân đó trở về với nhiều mục đích khác nhau như vì nhân đạo, vì an ninh, trao đổi tù nhân, thực hiện luật dẫn độ đối với tội phạm trong trường hợp hai nước có thỏa thuận. Tuy nhiên, trong số 7 quốc gia nói trên thì không có quốc gia nào có thỏa thuận dẫn độ tội phạm với Mỹ. Và cũng không quốc gia nào trong số 7 quốc gia nói trên có quyết định truy tố họ nếu họ phạm tội trên đất Mỹ.
“Việc xử lý những hành vi phạm tội tại nước Mỹ thuộc thẩm quyền của Mỹ. Nói thẳng ra, không một quốc gia nào muốn chứa chấp những kẻ phạm tội trên đất Mỹ bị trục xuất, trừ phi đó là các trường hợp liên quan đến tị nạn chính trị theo góc độ lợi ích quốc gia. Đó cũng là một lý do để chính quyền Donald Trump chọn Nam Sudan, một đất nước đầy rẫy mâu thuẫn chính trị, xung đột vũ trang và sắc tộc để đưa những người bị trục xuất đến đó như một giải pháp chấp nhận được”, đại tá nêu một trong những lý do vì sao Trump lựa chọn Nam Sudan.
Coi thường pháp luật, thách thức nhân quyền quốc tế?
Chỉ trong vòng chưa đầy hai tháng qua, chính quyền Donald Trump đã có ba hành động đối ngoại gây ra làn sóng chấn động trong dư luận.Trước hết là vụ áp thuế cao đối với hàng hóa nhập khẩu. Thứ hai là vụ “đẩy đuổi” học sinh, sinh viên nước ngoài tại Đại học Harvard. Và thứ ba chính là vụ trục xuất người nước ngoài sang Nam Sudan.
Theo đánh giá của chuyên gia, việc chính quyền Trump dường như xem nhẹ phán quyết của tòa án và các giá trị nhân quyền quốc tế không nên tách rời khỏi bối cảnh các cuộc đấu đá chính trị nội bộ đang âm ỉ và ngày càng quyết liệt tại Washington.
Bên cạnh đó “cuộc chiến” pháp lý và nhân đạo này còn mang đậm màu sắc “nhân quyền” thường thấy ở Mỹ và các nước phương Tây. Một khi những mâu thuẫn chính trị giữa các thế lực đối lập nhau bùng lên thì các phe phái sẽ không từ một thủ đoạn nào và vận dụng mọi lý lẽ, kể cả pháp lý và đạo ý để “hạ gục đối thủ”. Những đòn đánh như vậy thường làm phát sinh ra những tình huống “chẻ sợi tóc làm tư” để tạo lợi thế cho phe mình dùng là với chênh lệch nhỏ nhất có thể”.
“Vì vậy, chuyện chính quyền Mỹ dù ở phe Cộng hòa hay phe Dân chủ khinh thường các quyền con người và công lý quốc tế của Mỹ không còn là điều quá xa lạ với thế giới. Vấn đề còn lại là cần xem xét xem động cơ, mục đích, mục tiêu tấn công của các bên khi sử dụng chiêu bài đó”, Đại tá Tâm nói.
Dù có thông tin cho rằng một trong số người bị trục xuất là người Việt Nam, nhưng theo ông Tâm, chưa có bằng chứng rõ ràng. Bởi vụ việc được nhiều cơ quan thông tấn khác nhau đưa tin dưới nhiều lăng kính khác nhau nên rất khó từ những mảnh thông tin nhỏ giọt ít ỏi và một phần chưa được kiểm chứng đó có thể ghép lại thành một bức tranh tương đối hoàn chỉnh về vụ việc nên ngoài việc đăng tải lại thông tin từ các cơ quan thông tấn phương Tây, người Việt Nam chưa thể kết luận bất cứ điều gì; kể cả có tin đồn rằng trong số 10 người bị Mỹ trục xuất có 1 người Việt Nam.
“Cho đến nay, Nhà nước Việt Nam chưa đưa ra bất cứ bình luận hay tuyên bố gì về trường hợp có người Việt Nam mà chưa rõ người đó là công dân Mỹ hay công dân Việt Nam bị Mỹ trục xuất. Có vẻ như người Việt Nam đã nhận ra rằng vấn đề trục xuất người nước ngoài ở Mỹ sang Nam Sudan là cuộc đấu đá giữa các thế lực chính trị trong nước Mỹ và đó là công việc nội bộ của nước Mỹ mà Việt Nam không nên can thiệp”, Đại tá Nguyễn Minh Tâm cho hay.
Bảo hộ công dân của mình ở nước ngoài là trách nhiệm và nghĩa vụ của bất cứ một cơ quan ngoại giao nào ở nước ngoài, trong đó có cơ quan ngoại giao Việt Nam tại Mỹ.
Tuy nhiên, người được bảo hộ phải là công dân Việt Nam, có quốc tịch Việt Nam, còn nếu là người Mỹ hoặc người nước khác có gốc dân tộc Việt Nam thì việc can thiệp về ngoại giao hầu như là không thể.
“Cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam chỉ có thể thực hiện bằng con đường nhân đạo nếu muốn. Với những thông tin hiện có, tôi rất hy vọng công dân Việt Nam không bị vướng vào vòng lao lý mà chỉ là nạn nhân của sự “nhầm lẫn” từ phía các nhà chức trách Mỹ”, chuyên gia bày tỏ với Sputnik.
Trong số các hình thức xử lý hình sự của của các nước đối với công dân nước ngoài phạm tội ở một quốc gia khác thì trục xuất là một trong các hình thức xử lý phổ biến. Trong vụ việc này, Đại tá Tâm nhấn mạnh đến khía cạnh pháp lý nhạy cảm trong vụ việc:
Điều rắc rối ở đây chính là việc DHS có thể đã có những bằng chứng về các hành vi phạm tội của những người này nhưng là ra lệnh trục xuất họ mà không làm các thu tục xét xử để đi đến một bản án mà lại xử lý trục xuất họ như trục xuất những người nhập cư bất hợp pháp. Và đây cũng chính là “lỗ hổng” để các thế lực đối lập với Đảng Cộng hòa và cá nhân ông Donald Trump “khoét vào”, gây nên cuộc tranh cãi giữa pháp lý và nhân đạo.
“Cần nói thêm rằng nếu một đương sự tị nạn chính trị tạm cư ở Mỹ có quyền chọn quốc gia thứ ba để định cư thì những người phạm tội ở Mỹ không thể có quyền đó. Vậy thì những người bị chính quyền Donald Trump trục xuất chưa bị Tòa án kết tội, nhưng họ có phải là người đã cư trú hợp pháp tại Mỹ chứ không phải tị nạn chính trị hay tạm cư hoặc cả ba trường hợp trên? Đây là chính điều còn rất không rõ ràng, gây sự chú ý trong dư luận, trong đó có Việt Nam”, điểm nghi hoặc mà chuyên gia chỉ ra.
Công cụ chính trị?
Về khả năng chính quyền Trump đang cố tình đánh đổi quyền lợi của người nhập cư để đạt được lợi ích chính trị trong nước, Đại tá Tâm phân tích:
“Xét về chủ trương đường lối của hai đảng Cộng hòa và Dân chủ ở Mỹ thì cả hai đều có chung một mục tiêu tối thượng là “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”. Đây là điều không còn phải bàn cãi. Nhưng vì cách thức, sách lược, biện pháp, đối tượng thực hiện cũng như thế mạnh mà hai bên nắm giữ đang hết sức mâu thuẫn nhau nên đã làm chệch hướng chủ trương chiến lược chung ấy”, vị chuyên gia cho hay.
Ông đặc biệt lưu ý đến sự khác biệt trong cách nhìn nhận người nhập cư giữa hai đảng:
“Trong khi phe Cộng hòa coi những người nhập cư là một trong những yếu tố tiềm ẩn nguy cơ khủng bố bằng bạo lực thì phe Dân chủ lại cho rằng đó là một nguồn sức lao động rẻ mạt và dồi dào. Trong khi những người thuộc phe Dân chủ cho rằng những người nhập cư có trình độ học vấn cao và óc sáng tạo có thể đóng góp đáng kể cho nước Mỹ, còn những người nghèo thì có thể làm những “công việc hạ đẳng” mà không một người Mỹ trung lưu nào muốn làm thì phe Cộng hòa lại cho rằng những người nhập cư đang “cướp đi” công ăn việc làm của “người dân Mỹ chính thống”.
Và đối với ông Trump, các quyết định gây tranh cãi dường như là một chiến lược đã tính toán kỹ.
“Vụ việc trục xuất cũng như các vụ việc áp thuế nhập khẩu mức cao, vụ Đại học Harvard, vụ tống người nhập cư trái phép vào giam giữ ở Trại Guantanamo cũng như vụ trục xuất vô tiền khoáng hậu vừa qua là những cách thức để ông Donald Trump thể hiện rằng ông ta đã nói là làm, bất chấp những rủi ro có thể có, miễn là đạt được mục đích củng cố quyền lực bằng các hành động hướng nội hơn là hướng ngoại”.
Nguyên Giám đốc Trung tâm Tư liệu Khoa giáo, Học viện Chính trị Công an Nhân dân cảnh báo rằng, những hành động như vậy mới chỉ là phần nổi của tảng băng chính trị đang chìm dưới bề mặt nước Mỹ – nơi các lợi ích nhóm vận hành mạnh mẽ hơn cả khái niệm “quốc gia”:
“Vì vậy, không loại trừ rằng chính quyền của ông Donald Trump sẽ còn có nhiều động thái gây bất ngờ hơn nữa. Nguyên nhân sâu xa của những hành động ấy mới chỉ hé lộ một phần. Trên “bàn cờ chính trị” của nội bộ nước Mỹ, không có điều gì không liên quan đến lợi ích. Tuy nhiên, lợi ích của nước Mỹ chỉ là hình thức, là hiện tượng, là “phông bạt”, còn lợi ích của các tập đoàn, các phe nhóm mà tiêu biểu là hai phe Cộng hòa và Dân chủ mới là nội dung, là bản chất thực sự của hệ thống chính trị Mỹ trong hậu trường của nó”, Đại tá Tâm kết luận.
