Kinh tế Việt Nam bất ngờ nhận cảnh báo
© Ảnh : TTXVN - Trần Quốc Việt
Đăng ký
Sáng 8/9, Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam công bố Báo cáo Điểm lại, cập nhật tình hình kinh tế vĩ mô Việt Nam và triển vọng trong những tháng tới.
Tại báo cáo mới này, WB dự báo rằng kinh tế Việt Nam sẽ tăng trưởng 6,6% trong năm 2025. Tuy nhiên, Ngân hàng Thế giới cũng cảnh báo rằng, dư địa chính sách tiền tệ của Việt Nam đã suy giảm và đất nước cần đẩy nhanh cải cách cơ cấu nền kinh tế.
Kinh tế Việt Nam được dự báo sẽ tăng chậm lại
Ngân hàng Thế giới lưu ý, sau đà tăng trưởng mạnh mẽ nhờ xuất khẩu sớm tăng mạnh trong nửa đầu năm, kinh tế Việt Nam được dự báo sẽ tăng chậm lại trong phần còn lại của năm khi xuất khẩu dần trở về quỹ đạo bình thường.
“Là nền kinh tế định hướng xuất khẩu, Việt Nam tiếp tục chịu tác động từ triển vọng tăng trưởng toàn cầu suy yếu và nhu cầu giảm từ các đối tác thương mại lớn. Bên cạnh đó, những bất định về chính sách thương mại có thể ảnh hưởng tới niềm tin tiêu dùng và doanh nghiệp”, định chế tài chính này cho biết.
Về trung hạn, WB dự báo tăng trưởng của Việt Nam sẽ chậm lại còn 6,1% năm 2026, trước khi phục hồi lên 6,5% vào năm 2027 nhờ thương mại toàn cầu khởi sắc và Việt Nam tiếp tục giữ lợi thế là điểm đến sản xuất cạnh tranh.
Ngân hàng Thế giới nêu khuyến nghị Việt Nam cần đẩy mạnh đầu tư công, kiểm soát rủi ro trong hệ thống tài chính, và thúc đẩy các cải cách cơ cấu.
Bà Mariam Sherman, Giám đốc Quốc gia mới của Việt Nam, Campuchia và Lào cho rằng, với tỷ lệ nợ công thấp, Việt Nam có dư địa tài khóa dồi dào. Nếu được thực hiện hiệu quả, đầu tư công sẽ vừa giải quyết những bất cập hạ tầng, vừa tạo thêm việc làm.
Bà Mariam J. Sherman, Giám đốc WB tại Việt Nam, Campuchia và Lào chia sẻ
© Ảnh : TTXVN - Trần Quốc Việt
Tuy nhiên, Việt Nam cũng cần thúc đẩy cải cách để củng cố dịch vụ thiết yếu, xây dựng nền kinh tế xanh, phát triển vốn con người và đa dạng hóa thương mại - đây chính là những yếu tố then chốt giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro toàn cầu và duy trì tăng trưởng dài hạn.
Báo cáo của WB cũng nhấn mạnh đến vấn đề phát triển nhân tài công nghệ cao của Việt Nam, trong đó lưu ý sự cần thiết xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao để hỗ trợ và tăng tốc hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của đất nước.
Để hiện thực hóa tham vọng công nghệ cao và mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam không chỉ thêm một lực lượng sinh viên tốt nghiệp các ngành STEM ngày càng đông đảo, mà còn cần một đội ngũ chuyên gia nòng cốt có khả năng dẫn dắt nghiên cứu, vận hành phòng thí nghiệm, và biến ý tưởng thành các sản phẩm sẵn sàng đưa ra thị trường.
Báo cáo của WB cũng chỉ ra tiềm năng gia tăng chi tiêu cho nghiên cứu & phát triển (R&D) cả từ khu vực công và tư nhân, đi cùng những cải cách rộng hơn cho môi trường kinh doanh.
“Hiện tổng chi R&D của Việt Nam còn thấp so với nhiều nước trong khu vực”, WB nhấn mạnh Việt Nam có thể mở rộng đội ngũ giảng viên tiến sĩ để gia tăng số lượng người có trình độ sau đại học và đội ngũ nhà nghiên cứu giỏi, đồng thời đẩy mạnh liên kết giữa đại học - doanh nghiệp - nhà nước nhằm xây dựng lực lượng lao động sẵn sàng cho thị trường, thúc đẩy chuyển giao công nghệ và lan tỏa tri thức.
WB cảnh báo rủi ro nợ xấu và áp lực tỷ giá của Việt Nam
Theo WB, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) tiếp tục duy trì lập trường chính sách tiền tệ nới lỏng, giữ nguyên lãi suất tái cấp vốn ở mức 4,5%/năm và lãi suất chiết khấu 3%/năm kể từ tháng 6/2023.
Mục tiêu của chính sách này là hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn 2024–2025, trong bối cảnh lãi suất chính sách thực gần bằng 0.
Quang cảnh lễ công bố
© Ảnh : TTXVN - Trần Quốc Việt
Bên cạnh lãi suất thấp, NHNN còn triển khai nhiều công cụ khác, bao gồm các nghiệp vụ thị trường mở như repo và phát hành tín phiếu, quy định trần lãi suất tiền gửi và cho vay, chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng định hướng cho các ngân hàng thương mại, cũng như can thiệp trực tiếp trên thị trường ngoại hối.
Kết quả là tăng trưởng tín dụng đạt 18,1% trong 6 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ 2024, vượt xa mục tiêu 16% do NHNN đề ra. Nguồn tín dụng chủ yếu chảy vào các lĩnh vực bất động sản, chế biến – chế tạo và thương mại, nhờ việc phân bổ sớm hạn mức tín dụng cho các ngân hàng ngay từ đầu năm.
Tuy nhiên, các chuyên gia WB cảnh báo việc đẩy mạnh cho vay đã thu hẹp thanh khoản toàn hệ thống, đẩy tỷ lệ dư nợ cho vay trên tiền gửi vượt 100% tại nhiều ngân hàng, kể cả các ngân hàng thương mại lớn.
Tỷ lệ tín dụng trên GDP ước đạt 134% vào cuối năm 2024, tăng mạnh so với mức 90% của năm 2015. Luỹ kế 6 tháng đầu năm 2025, các ngân hàng phát hành gần 177 nghìn tỷ đồng trái phiếu, tương đương 4,5 tỷ USD, gấp 2,4 lần cùng kỳ năm 2024, chiếm 77% tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong nửa đầu năm.
Thông tư 02/2023 hết hiệu lực vào tháng 12/2024 sẽ buộc các ngân hàng phải ghi nhận rủi ro đối với các khoản nợ được tái cơ cấu, dự kiến làm tăng nợ xấu trong năm 2025. Đồng thời, việc nâng chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng có thể làm suy giảm chất lượng tín dụng nếu các ngân hàng nới lỏng tiêu chuẩn cho vay.
Nếu rủi ro được quản lý chủ yếu dựa trên tài sản thế chấp, tỷ lệ dự phòng sẽ giảm. Thực tế, tỷ lệ dự phòng rủi ro trên nợ xấu đã giảm gần một nửa trong ba năm qua, cho thấy khả năng hấp thụ tổn thất của hệ thống ngân hàng đang suy yếu.
Theo số liệu của WB, tỷ lệ nợ xấu tại 27 ngân hàng thương mại lớn tăng từ 3,6% ở quý 4/2024 lên khoảng 3,8% quý 1/2025. Nợ xấu toàn hệ thống, tính trên bảng cân đối kế toán, cũng tăng từ 5% năm 2024 lên 5,3% vào tháng 2/2025. Nếu tính cả nợ xấu tiềm tàng và nợ chuyển về Công ty Quản lý tài sản (VAMC), tổng nợ xấu điều chỉnh có thể lên tới 6,6% vào cuối năm 2024.
WB khuyến cáo mặc dù chất lượng tài sản hiện vẫn tương đối ổn định, nhưng tồn tại nhiều rủi ro tiềm ẩn liên quan đến tái cơ cấu nợ, kéo dài thời hạn trả nợ và suy giảm tỷ lệ dự phòng rủi ro.
Áp lực tỷ giá rất lớn
Trong khi đó, tỷ giá VND/USD tăng lên mức 26.057 đồng/USD vào cuối tháng 6/2025, tương ứng mức mất giá 2,8% trong nửa đầu năm 2025 so với cùng kỳ. Mức mất giá này thấp hơn so với 4,4% trong cùng kỳ năm 2024.
Đáng chú ý, đồng VND mất giá mạnh trong bối cảnh đồng USD trên thị trường quốc tế suy yếu, trong khi nhiều đồng tiền châu Á khác tăng giá. Điều này cho thấy áp lực giảm giá VND chủ yếu đến từ yếu tố nội tại, đặc biệt là nhu cầu trả nợ ngoại tệ tăng mạnh từ cả khu vực công và tư nhân.
Trong 5 tháng đầu năm 2025, Kho bạc Nhà nước đã mua vào 1,6 tỷ USD phục vụ nghĩa vụ nợ nước ngoài của Chính phủ, cao hơn cả năm 2023 và bằng 86% lượng mua của cả năm 2024. Để ứng phó, Ngân hàng Nhà nước đã điều chỉnh tỷ giá trung tâm tăng 3,1% so với cùng kỳ, trong đó có một đợt điều chỉnh mạnh 2,2% vào tháng 5/2025 – mức điều chỉnh lớn nhất kể từ tháng 12/2022.
Biên độ dao động cũng được mở rộng +/-5% để tạo dư địa cho thị trường điều chỉnh linh hoạt hơn. Ngoài ra, NHNN đã bán ra khoảng 1 tỷ USD dự trữ ngoại hối, khiến quy mô dự trữ giảm từ 79,2 tỷ USD (tháng 12/2024) xuống còn 78,1 tỷ USD (tháng 3/2025), tương đương khoảng 2,4 tháng nhập khẩu.
Trong bối cảnh dư địa chính sách tiền tệ đang thu hẹp và áp lực tỷ giá gia tăng, WB khuyến nghị chính sách tài khóa cần tiếp tục đóng vai trò chủ đạo trong thúc đẩy tăng trưởng. Nợ công thấp là cơ hội để tăng đầu tư, đặc biệt vào các lĩnh vực thiết yếu như năng lượng, logistics và hạ tầng giao thông. Tuy nhiên, việc quản lý đầu tư công cần đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn, giám sát chặt chẽ rủi ro và an toàn nợ.
Đồng thời, WB nhấn mạnh cần tăng cường năng lực chống chịu của khu vực tài chính thông qua cải thiện tỷ lệ an toàn vốn, nâng cao năng lực giám sát hệ thống ngân hàng, đồng thời tăng vai trò của NHNN trong quản lý rủi ro hệ thống, đặc biệt khả năng ứng phó khủng hoảng và giám sát các tập đoàn tài chính lớn.
WB cũng khuyến nghị Việt Nam đẩy nhanh quá trình cải cách cơ cấu kinh tế, tập trung vào việc nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ công thiết yếu, thúc đẩy tăng trưởng xanh, nâng cao năng lực nhân lực và đa dạng hóa thương mại để giảm rủi ro từ bất định toàn cầu và nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn.
Định chế này cũng cho rằng, quá trình cải cách cần khuyến khích khu vực tư nhân tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, tăng cường hội nhập của doanh nghiệp tư nhân vào mạng lưới sản xuất toàn cầu và thúc đẩy ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh của Việt Nam.
