Chuyên gia: “Nếu EVN làm ăn yếu kém gây thua lỗ thì phải tự chịu”
© Ảnh : TTXVN - Vũ Hữu Sinh
Đăng ký
Các chuyên gia cho rằng, cần làm rõ, minh bạch khoản lỗ 44.792 tỷ đồng của EVN. Trường hợp nếu do doanh nghiệp làm ăn yếu kém, gây ra thua lỗ trong hoạt động sản xuất kinh doanh thì doanh nghiệp phải tự chịu trách nhiệm.
Theo nhiều chuyên gia và góp ý của các bộ ngành, việc điều chỉnh giá điện liên quan trực tiếp đến chi phí sản xuất, lợi ích người tiêu dùng và hiệu quả kinh doanh của EVN. Do đó, cần đánh giá kỹ lưỡng và lập đoàn kiểm tra độc lập để làm rõ khoản lỗ 44.792 tỷ đồng của tập đoàn này.
Chuyên gia đề xuất kiểm toán và minh bạch khoản lỗ EVN
Theo TS Võ Trí Thành – nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, giá điện phải được xác định theo đúng nguyên tắc: đảm bảo bù đắp chi phí sản xuất, tính đúng và đủ các chi phí hợp lý, hợp pháp kèm mức lợi nhuận cần thiết để tái sản xuất, đồng thời tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành.
“Nếu do doanh nghiệp làm ăn yếu kém, gây ra thua lỗ trong hoạt động sản xuất kinh doanh thì doanh nghiệp phải tự chịu trách nhiệm”, Znews dẫn lời ông Thành.
Trong trường hợp vì lợi ích kinh tế - xã hội mà Nhà nước buộc giá điện thấp hơn chi phí, dẫn đến thua lỗ, doanh nghiệp không bảo toàn được vốn Nhà nước, cần có giải pháp xử lý phù hợp.
Ông Thành cũng lưu ý, việc phân bổ dần dòng tiền thâm hụt vào giá điện không trái với nguyên tắc hình thành giá, không mâu thuẫn Luật Điện lực và Khoản 7, Điều 4, Luật Giá năm 2023, quy định “Yếu tố hình thành giá bao gồm toàn bộ giá thành thực tế, lợi nhuận (nếu có) hoặc khoản lỗ (nếu có) các nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật”.
Cùng quan điểm, TS Nguyễn Minh Phong cho rằng, nếu Nhà nước yêu cầu EVN bán điện dưới giá thành dẫn đến thua lỗ thì việc bù lỗ bằng cách tính vào giá điện là hợp lý. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải minh bạch các khoản chi, phân biệt rõ đâu là lỗ thật và đâu là lỗ giả do chi trả lương cho cán bộ, người lao động cao quá quy định hoặc thua lỗ do thất thoát.
“Nếu là lỗ thật thì những chi phí này cần được ghi nhận và phân bổ dần vào giá để tránh làm mất cân đối dòng tiền của ngành điện. Quy định này cũng không mâu thuẫn với Luật Điện lực 2024, Luật Giá về nguyên tắc định giá của Nhà nước với hàng hóa dịch vụ. Tuy nhiên, nếu lỗ giả mà vẫn tính bù vào giá bán lẻ điện bình quân thì không phù hợp”, ông Phong nhấn mạnh.
Ông Phong cũng lưu ý, chỉ dựa vào số liệu do EVN công bố sẽ không đảm bảo minh bạch trong phân bổ chi phí, dễ tạo dư luận tiêu cực.
"EVN cần phải được kiểm toán lại, có báo cáo chi tiết về các chi phí cấu thành khoản lỗ và chỉ phân bổ khoản chi phí hợp lý vào giá điện, thay vì phân bổ toàn bộ khoản lỗ", TS Nguyễn Minh Phong đề xuất.
Theo VTC dẫn lời TS Lê Đăng Doanh thì cho rằng chưa phải thời điểm thích hợp để tăng giá điện, đặc biệt khi tính các khoản lỗ cũ vào giá. Dù nửa đầu năm 2025 có tín hiệu kinh tế tích cực, nền kinh tế vẫn đối diện nhiều thách thức, bao gồm tác động từ thuế quan mới của Mỹ. Giá điện cao sẽ tăng chi phí đầu vào cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến mức sống và thu nhập người lao động.
"Vì vậy rất cần sự nghiên cứu, tính toán kỹ lưỡng xem việc bù lỗ của EVN vào giá điện sẽ có tác động cụ thể như thế nào và có thực sự giải quyết dứt điểm tình trạng kinh doanh của EVN không”, chuyên gia lưu ý.
Ông Doanh cho rằng, thay vì ngay lập tức chấp thuận bù lỗ thì trước tiên cần làm rõ nguyên nhân của khoản thua lỗ đó là từ đâu mà có.
“Ở nước ngoài, nếu giá đầu vào tăng cao và phải điều chỉnh giá bán thì bản thân các doanh nghiệp cần phải đưa ra những căn cứ chứng minh được khoản lỗ đó không phải do bản thân họ kinh doanh thua lỗ mà do giá đầu vào tăng”, TS Lê Đăng Doanh dẫn chứng.
Vì thế, ông Doanh đề xuất lập đoàn kiểm tra, thẩm định để đánh giá và công khai các khoản lỗ của EVN, từ đó có cơ sở tính vào giá điện hợp lý.
"Cần thành lập tổ nghiên cứu để đánh giá kỹ lưỡng mọi tác động. Không thể đổ hết phần thua lỗ của doanh nghiệp lên giá bán điện và cuối cùng là lên người tiêu dùng. Trong trường hợp EVN lỗ thật cũng không nên tăng một cách tràn lan mà cần xem xét từng nhóm đối tượng cụ thể và cần được điều chỉnh tăng từ từ, tránh giật cục, gây sốc”, chuyên gia nhấn mạnh.
Tương tự, TS Ngô Tuấn Kiệt, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng, nhấn mạnh cần xem xét đề xuất của EVN dựa trên cơ sở cụ thể, không chỉ theo ý kiến đề xuất của doanh nghiệp.
“Cần phải công bố được cơ sở cụ thể chứ không nên chỉ theo ý kiến đề xuất của đơn vị kinh doanh. Bởi những quyết định xuất phát từ thực tiễn sẽ được Nhân dân ủng hộ, còn nếu chỉ xuất phát từ tư duy nhà quản lý thì khó được chấp nhận. Vì thế cần công khai, minh bạch mọi con số. Rồi các cơ quan quản lý Nhà nước cũng cần có cơ sở chi tiết nếu chấp thuận đề xuất đó”, ông Kiệt kiến nghị.
Chuyên gia này khuyến cáo cần thành lập một nhóm chuyên gia để tiến hành tư vấn, đánh giá tình hình tài chính của EVN trước khi phê duyệt, đồng thời làm rõ khi nào EVN hết khoản thua lỗ và có lãi để tránh tăng giá điện theo kết quả kinh doanh.
Nhiều bộ, ngành góp ý
Không chỉ chuyên gia, các bộ ngành cũng góp ý EVN cần giải trình rõ khoản lỗ tính vào giá điện. Bộ Quốc phòng đề nghị Bộ Công Thương rà soát, làm rõ nguyên nhân các yếu tố dẫn đến khoản lỗ 44.792 tỷ đồng, từ đó xác định nội dung lỗ liên quan trực tiếp đến chi phí sản xuất, cung ứng điện và báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định.
Tương tự, Bộ Tài chính đề nghị EVN báo cáo tách bạch các khoản lỗ do an sinh xã hội và các khoản lỗ từ sản xuất kinh doanh, đồng thời lưu ý các khoản lỗ từ đầu tư ngoài ngành nếu có. Bộ cũng yêu cầu làm rõ các khoản lỗ phát sinh từ chính sách giá điện, tác động của việc điều chỉnh giá điện đối với người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế, đồng thời đưa ra giải pháp hạn chế tác động tiêu cực.
Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng yêu cầu làm rõ việc phân bổ các khoản chi phí chưa được tính toán, bù đắp đầy đủ có áp dụng từ năm 2022 hay cả các trường hợp sau. VCCI đề nghị nêu cơ sở xác định tổng các khoản chi phí, người xác định, phương án phân bổ theo năm hay lộ trình tổng thể, và khi chi phí phân bổ xong có giảm giá điện không.
Hai phương án của Bộ Công Thương
Như Sputnik đã đưa tin, tại dự thảo lần 3 Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2025 về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, Bộ Công Thương đề xuất EVN được tính các khoản chi phí chưa hạch toán đầy đủ trước đây vào giá bán lẻ điện bình quân, nhằm thu hồi khoản lỗ các năm trước thông qua điều chỉnh giá điện trong các năm tiếp theo.
Số liệu cho thấy EVN lỗ lũy kế khoảng 50.029 tỷ đồng trong 2022–2023, đến hết 2024 còn 44.792 tỷ đồng. Bộ Công Thương đưa ra hai phương án:
Theo đó, phương án 1, EVN được phân bổ chi phí trực tiếp sản xuất, cung ứng điện chưa bù đắp, dựa trên báo cáo tài chính đã kiểm toán từ năm 2022 trở đi, trừ lợi nhuận từ hoạt động khác, áp dụng cả trong các năm tiếp theo nếu tiếp tục phát sinh.
Phương án 2, chỉ xử lý các khoản chi phí trực tiếp chưa bù đắp từ năm 2022 đến trước khi nghị định có hiệu lực, không áp dụng cho các năm sau.
Ngoài ra, dự thảo còn đề xuất tính cả chênh lệch tỷ giá đánh giá lại chưa phân bổ và chênh lệch tỷ giá chưa thanh toán cho các nhà máy điện, với số liệu minh bạch từ báo cáo tài chính EVN đã kiểm toán và công bố công khai.
Bộ Công Thương khẳng định nếu EVN được bổ sung quy định tính khoản lỗ vào giá, mặt bằng giá điện cuối năm gần như không thay đổi, hoặc chỉ tăng nhẹ 2–5%. Ví dụ, tăng 3% từ tháng 10, chỉ số CPI cả năm chỉ nhích khoảng 0,03 điểm phần trăm. Điều chỉnh giá điện sẽ có lộ trình, tránh “giật cục”, đảm bảo ổn định kinh tế – xã hội và hài hòa lợi ích doanh nghiệp, người tiêu dùng.
Báo cáo kiểm tra chi phí sản xuất, kinh doanh điện 2023 do Bộ Công Thương thực hiện cho thấy tổng chi phí EVN hơn 528.600 tỷ đồng, tương đương giá sản xuất 2.088,9 đồng/kWh, tăng 2,79% so với 2022. Các khoản thu từ thanh lý, nhượng bán tài sản cố định, vật tư thu hồi và cho thuê cột điện đã được giảm trừ.
Trong năm 2023, giá bán lẻ điện đã tăng hai lần: 3% vào tháng 5 và 4,5% vào tháng 11, đưa giá bán lẻ lần lượt lên 1.920,3 đồng và 2.006,79 đồng/kWh (chưa VAT). Dù điều chỉnh, EVN vẫn lỗ 82,1–168,6 đồng mỗi kWh.
EVN cho rằng khoản lỗ này cần được tính vào giá điện để bù đắp vốn Nhà nước đã đầu tư, đồng thời có nguồn lực phát triển các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, điện Quảng Trạch, điện gió ngoài khơi và các nguồn điện khác, đảm bảo cung ứng điện trong giai đoạn tới.
Hiện giá bán lẻ điện bình quân là 2.204,07 đồng/kWh (chưa VAT), sau lần tăng 4,8% ngày 10/5.
