Công an cần điều tra vì sao kiểm toán không biết gì về những bất thường ở SCB

Điều đáng nói, các báo cáo tài chính năm đã công bố từ 2012 đến 2022, ngân hàng SCB được kiểm toán bởi những đơn vị có chất lượng hàng đầu là KPMG, Ernst & Young Vietnam (EY) và Deloitte – 3 trong 4 Big 4 kiểm toán thế giới nhưng không phát hiện bất thường đến khi loạt sai phạm được phanh phui thì hoá ra nhà băng này đã lỗ lũy kế và âm vốn chủ sở hữu lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Vạn Thịnh Phát là vụ án có tổn thất kinh tế lớn nhất từ trước đến nay ở Việt Nam với cấu trúc sở hữu phức tạp.

Theo bản án sơ thẩm vụ án Vạn Thịnh Phát – SCB, hàng năm, ngân hàng TMCP Sài Gòn đều thuê các công ty kiểm toán lớn kiểm tra báo cáo tài chính.

Thế nhưng, kết quả thẩm định thường niên từ năm 2012 đến năm 2022, tức thời điểm trước khi vụ án bị khởi tố, đều không cho thấy điểm bất thường nào về tình hình tài chính của ngân hàng.

Đáng chú ý, theo các báo cáo kiểm toán mà SCB công bố, trong đợt kiểm toán gần nhất trước vụ án vào tháng 6-2021, SCB ghi nhận lợi nhuận lũy kế hơn 1.000 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu gần 22.000 tỷ đồng.

Thế nhưng, sau khi các sai phạm bị phát hiện, SCB bị Ngân hàng Nhà nước đưa vào diện kiểm soát đặc biệt từ tháng 10-2022, thì kết quả kiểm toán lại cho thấy thời điểm 30/9/2022, SCB đã âm vốn chủ sở hữu lên đến 443.769 tỷ đồng và lỗ lũy kế là 464.547 tỷ đồng.

Được biết, sau quá trình hợp nhất, ngân hàng SCB thuê các công ty kiểm toán thuộc nhóm "Big 4" kiểm tra báo cáo tài chính hàng năm. Trong đó, năm 2012 - 2016, Ernst & Young Việt Nam đã tiến hành kiểm toán cho SCB, giai đoạn 2017 - 2019 là Deloitte còn sang năm 2020 và bán niên 2021 là Công ty kiểm toán KPMG.

Hồi tháng 3, nhiều đại biểu Quốc hội đã thẳng thắn chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc về các sai phạm của các đơn vị kiểm toán trong các đại án gần đây, nhất là vụ SCB.

Trả lời với Quốc hội, Bộ trưởng Phớc cho rằng điều này liên quan đến nhiều yếu tố, bao gồm năng lực của cán bộ kiểm toán ở các công ty kiểm toán, tinh thần trách nhiệm của những cán bộ làm công tác kiểm toán trực tiếp. Bộ trưởng cũng nhìn nhận, không loại trừ trường hợp cấu kết cố tình vi phạm pháp luật để làm sai.

Về công tác kiểm toán, Bộ Tài chính đã thực hiện siết chặt từ khâu đào tạo, thi cấp chứng nhận kiểm toán viên, đặt ra các điều kiện theo đúng quy định của pháp luật, được tổ chức thi, đào tạo một cách nghiêm túc.

Tại toà sơ thẩm, Hội đồng xét xử lưu ý, thông qua một số vụ án liên quan đến các ngân hàng trong thời gian qua, như các vụ án liên quan VNCB (Ngân hàng Thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam), các vụ án liên quan DAB (Ngân hàng thương mại cổ phần Đông Á) và vụ án liên quan SCB, cho thấy xuất hiện tình trạng hằng năm các ngân hàng đều được kiểm toán và đều không cho thấy điểm bất thường nào về tình hình tài chính, nhưng sau khi các sai phạm bị phát hiện thì kết quả kiểm toán sau đó lại cho thấy các ngân hàng đều lỗ lũy kế và âm vốn chủ sở hữu lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Qua những bất cập liên quan đến hoạt động kiểm toán, hội đồng xét xử cho rằng đang có bất cập lớn trong công tác kiểm toán nên thông qua vụ án Trương Mỹ Lan và đồng phạm, hội đồng xét xử kiến nghị các cơ quan chức năng có biện pháp quản lý chặt chẽ hơn.

Cụ thể, HĐXX đề nghị tăng cường hơn nữa vai trò quản lý nhà nước trong lĩnh vực, trong công tác kiểm toán, đảm bảo chất lượng của công tác kiểm toán.

Đảm bảo công tác kiểm toán tại các ngân hàng là kiểm tra và đánh giá các thông tin tài chính mang tính chính xác, khách quan và minh bạch, nhằm tạo nên một nền tảng tài chính quốc gia minh bạch và vững mạnh.

Toà sơ thẩm cũng đề nghị Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03) - Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong quá trình điều tra vụ án giai đoạn 2 “tiếp tục làm rõ vai trò, trách nhiệm của các công ty kiểm toán tại Ngân hàng SCB, các kiểm toán viên có liên quan, nếu đủ căn cứ thì đề nghị xem xét xử lý theo đúng quy định”.

Như đã thông tin, ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) được thành lập vào ngày 26/11/2011, đi vào hoạt động ngày 1/1/2012 trên cơ sở hợp nhất 3 ngân hàng gồm Ngân hàng TMCP Sài Gòn (cũ), Ngân hàng TMCP Việt Nam Tín Nghĩa và Ngân hàng TMCP Đệ Nhất.

Vốn điều lệ ban đầu thành lập là 10.583 tỷ đồng và đến tháng 10/2022 SCB công bố mức 15.231 tỷ đồng, tương ứng hơn 1,52 tỷ cổ phiếu với tổng số 4.129 cổ đông được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) công nhận.

Báo cáo tài chính hợp nhất từ năm 2012 đến năm 2022, tổng tài sản SCB đã tăng gấp 5 lần từ 149.205 tỷ đồng (năm 2012) lên hơn 761.177 tỷ đồng (6 tháng năm 2022).

Giai đoạn năm 2012-2020, SCB nói lãi sau thuế từ khoản 40 tỷ đến dưới 200 tỷ đồng, trong đó năm thấp nhất là 43 tỷ đồng (2013), năm cao nhất là 176 tỷ đồng (2018).

Tuy nhiên, lợi nhuận lại tăng đột biến lên 1.140 tỷ đồng vào năm 2021. Báo cáo nửa đầu 2022, trước thời điểm bà Lan bị bắt thì SCB lãi trước thuế 718 tỷ đồng.

Đến khi mọi sai phạm bị phanh phui, kết quả kiểm toán độc lập của cơ quan chức năng xác định, tại ngày 30/9/2022, ngân hàng SCB đã âm vốn chủ sở hữu 443.769 tỷ đồng, lỗ lũy kế 464.547 tỷ đồng.

Ông Phớc nêu rõ, thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục siết chặt hoạt động quản lý hoạt động của các công ty kiểm toán, xử lý nghiêm các sai phạm.