Mỹ quay lại chiêu bài “chống bán phá giá và chống trợ cấp”
“Người Mỹ không còn có thể sử dụng chiêu bài “nguồn gốc bán thành phẩm” từ Trung Quốc để gây sức ép với Việt Nam. Họ chuyển sang chiêu bài “điều tra nguồn gốc” sản phẩm cũng như quay lại chiêu bài “chống bán phá giá”. Và Việt Nam sẽ tiếp tục phải gỡ vướng các nút thắt này do phía Mỹ tạo ra”, - chuyên gia Nguyễn Hồng Long nhận định.
SputnikTheo thông tin từ Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương), ngày 4/6 Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã nhận hồ sơ đề nghị điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp với thép cốt bê tông nhập khẩu từ Algeria, Bulgaria, Ai Cập và Việt Nam. Đây là vụ điều tra “kép” có thể ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động xuất khẩu ngành thép Việt Nam, đặc biệt với 8 doanh nghiệp bị nêu tên trong đơn kiện.
DOC và ITC thực hiện điều tra “kép”
Nguyên đơn vụ việc là Hiệp hội Thép cốt bê tông Hoa Kỳ. Nguyên đơn cáo buộc các doanh nghiệp xuất khẩu bán phá giá và được trợ cấp. Thời kỳ điều tra chống bán phá giá và trợ cấp đề xuất là năm 2024. Thời kỳ điều tra thiệt hại đề xuất là 03 năm (2022-2024).
Theo dữ liệu từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (ITC), trong giai đoạn từ tháng 4/2024 đến tháng 3/2025, Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 78.663 tấn thép cốt bê tông sang Hoa Kỳ, chiếm 8,2% thị phần
nhập khẩu. Biên độ bán phá giá bị cáo buộc lên tới 115,44%.
“Сũng như các vụ việc gần đây thôi. Lý do là Hoa Kỳ coi Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế phi thị trường, nên DOC (Bộ Thương mại Hoa Kỳ) sẽ sử dụng các giá trị thay thế của quốc gia thứ ba để tính toán biên độ phá giá cho Việt Nam", - TS kinh tế Lê Hòa nói với Sputnik.
Trong vụ việc này, nguyên đơn đề nghị sử dụng Ai Cập là quốc gia thay thế do cho rằng Ai Cập có mức độ phát triển kinh tế tương đồng với Việt Nam và có số lượng đáng kể các nhà sản xuất bị điều tra.
Hiệp hội Thép cốt bê tông Hoa Kỳ cáo buộc các doanh nghiệp Việt Nam đã nhận được 39 chương trình trợ cấp từ Chính phủ, gây thiệt hại đáng kể hoặc đe dọa gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất nội địa Hoa Kỳ. Các chương trình đó là cho vay ưu đãi, miễn/giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế nhập khẩu, ưu đãi về đất đai và hỗ trợ tài chính trực tiếp…
“Theo quy trình điều tra phòng vệ thương mại của Hoa Kỳ, hai cơ quan là DOC và ITC sẽ cùng tham gia vụ việc. Trong đó, DOC điều tra về hành vi bán phá giá và trợ cấp, còn ITC sẽ đánh giá thiệt hại thực tế đối với ngành sản xuất trong nước của Hoa Kỳ. Nếu cả DOC và ITC đều ban hành kết luận khẳng định thì các sản phẩm mới bị áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp. Nếu như trong vụ việc chống bán phá giá, chỉ có doanh nghiệp xuất khẩu là đối tượng bị điều tra thì trong vụ việc chống trợ cấp, Chính phủ cũng là đối tượng bị điều tra”, - TS kinh tế Lê Hòa giải thích với Sputnik.
Hiện tại, Cục Phòng vệ Thương mại khuyến nghị các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu sản phẩm thép cốt bê tông theo dõi chặt chẽ diễn biến vụ việc; chủ động nghiên cứu, nắm vững quy định, trình tự, thủ tục điều tra của Hoa Kỳ; hợp tác đầy đủ với các Cơ quan điều tra để tránh bị áp mức thuế bất lợi.
Tại sao các kết cấu bê tông cốt thép lại là mục tiêu điều tra “kép”?
Tại sao các kết cấu bê tông cốt thép lại là mục tiêu tiếp theo sau thông báo điều tra một số mặt hàng khác của Việt Nam như mật ong, tấm pin mặt trời, kệ thép... Có nguyên nhân chính trị hay không? Và Việt Nam nên hành động như thế nào?
Theo chuyên gia về các chính sách nội địa của Việt Nam, ông Nguyễn Hồng Long thì sản xuất thép của Việt Nam dựa trên hai nguồn nguyên liệu chính là quặng sắt và thép phôi. Đối với cả hai mặt hàng này, Việt Nam chỉ có thể tự chủ một phần, phần còn lại là nhập khẩu từ nước ngoài, trong đó có thép phôi từ Trung Quốc. Việt Nam có 3 doanh nghiệp lớn nhất nước sản xuất thép thành phẩm gồm Hòa Phát (chuyên về thép cuộn cán nóng và thép xây dựng), Hoa Sen (chuyên về thép cán nguội, tôn mạ…) và Nam Kim.
“Ngay từ nửa cuối năm 2024, nhà chức trách Việt Nam đã có các cảnh báo nguy cơ bị đánh thuế cao và phòng vệ thương mại đối với 18 mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ, trong đó có thép xây dựng, thép cán và nhôm cán. Đó là hai mặt hàng chiến lược đối với bất kỳ một nền kinh tế nào chứ không riêng gì nước Mỹ. Những cảnh báo đó một mặt dựa trên chính sách “khôi phục sản xuất trong nước” của chính quyền Mỹ cũng như cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung 2.0 được tổng thống Donald Trump tái khởi động sau 4 năm “đóng băng” dưới chính quyền Joe Biden”, - chuyên gia Nguyễn Hồng Long phát biểu với Sputnik.
Không chỉ đến hiện nay mà từ nhiều năm trước đây, sản phẩm nhôm, thép của Việt Nam đã là đối tượng thường xuyên trong các vụ kiện phòng vệ thương mại. Tính đến nay, Mỹ đã điều tra hơn 34 vụ việc với thép, chiếm hơn 50% tổng số vụ kiện mà Mỹ điều tra phòng vệ thương mại với Việt Nam; còn với sản phẩm nhôm là 2 vụ việc.
Vì sao Mỹ quay lại chiêu bài “chống bán phá giá”?
Theo chuyên gia Nguyễn Hồng Long, xét tổng thể thị trường xuất khẩu thép của Việt Nam ở thời điểm hiện tại thì ASEAN mới là thị trường lớn nhất với 35% thị phần. EU là thị trường xuất khẩu thép lớn thứ hai của Việt Nam với 20% thị phần. Mỹ chỉ đứng thứ ba với 13% thị phần. Một số quốc gia khác cũng có tỷ lệ thị phần đáng kể đối với xuất khẩu thép của Việt Nam như Đài Loan (Trung Quốc) 5%, Australia 4%, Ấn Độ 3%, Hàn Quốc 3%, Brazil 2%, Anh 2%, các thị trường còn lại chiếm 13%.
“Nếu so sánh với thời điểm nửa cuối năm 2024 trước khi chính quyền Mỹ ban hành đạo luật về thuế đối ứng, chúng ta sẽ có một bức tranh thú vị. Ở thời điểm tháng 11/2024, Mỹ chiếm 17% thị phần thép xuất khẩu của Việt Nam, EU chiếm 21%, ASEAN chiếm 26%, các thị trường lớn còn lại đều không quá 2% mỗi nước. Như vậy, chỉ trong 6 tháng, Việt Nam đã tích cực tìm kiếm các thị trường mới để xoay chuyển tình thế nhằm bớt phụ thuộc vào Mỹ và cố gắng kìm giữ sự sụt giảm của thị trường EU”, - chuyên gia Nguyễn Hồng Long nhấn mạnh trong cuộc trả lời phỏng vấn cho Sputnik.
Chuyên gia Nguyễn Hồng Long cũng lưu ý rằng, về chế tạo và chế biến, nếu như trước đây, Việt Nam nhập khẩu một khối lượng đáng kể thép, nhôm bán thành phẩm từ Trung Quốc để gia công và xuất bán thành phẩm thì giờ đây, công nghệ Việt Nam hoàn toàn có thể đáp ứng được việc chế biến quặng sắt (Ferit) và quặng nhôm (Alumin) để cho ra thị trường các bán thành phẩm chủ yếu là thép thỏi và nhôm thỏi. Từ đó, việc chế tạo các thành phẩm sẽ hoàn toàn mang bản chất nội địa của Việt Nam.
“Đến đây thì người Mỹ không còn có thể sử dụng chiêu bài “nguồn gốc bán thành phẩm” từ Trung Quốc để gây sức ép với Việt Nam. Họ chuyển sang chiêu bài “điều tra nguồn gốc” sản phẩm cũng như quay lại chiêu bài “chống bán phá giá và chống trợ cấp”. Và Việt Nam sẽ tiếp tục phải gỡ vướng các nút thắt này do phía Mỹ tạo ra”, - chuyên gia Nguyễn Hồng Long nhấn mạnh.