Hun Sen đang thách thức cấu trúc quyền lực Thái Lan?
11:40 02.07.2025 (Đã cập nhật: 11:51 02.07.2025)
© Dịch vụ báo chí của Bộ Ngoại giao Liên bang Nga
/ Đăng ký
Xung đột giữa biên giới Thái Lan và Campuchia đã phơi bày rạn nứt sâu sắc trong chính trường Thái Lan cùng ảnh hưởng của Hun Sen tại Campuchia. Số phận chính trị của Thủ tướng Paetongtarn sẽ quyết định hướng đi tiếp theo của cuộc khủng hoảng này.
Vụ nổ súng ngày 28/5 tại biên giới Thái Lan – Campuchia khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng, ngay lập tức làm bùng lên lo ngại về nguy cơ xung đột quân sự mới giữa hai nước láng giềng Đông Nam Á – và đặt dấu hỏi lớn về sự ổn định lâu dài trong quan hệ song phương.
Tình hình càng trở nên phức tạp khi vụ ghi âm cuộc gọi riêng tư từ ngày 15 đến 18/6 giữa Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra, con gái ông Thaksin và cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen bị rò rỉ, gây chấn động chính trường Thái Lan.
Nội dung rò rỉ cho thấy bà Paetongtarn chỉ trích một tướng lĩnh quân đội và bày tỏ sự gần gũi bất thường với ông Hun Sen – động thái bị coi là vượt giới hạn và gây phản ứng mạnh mẽ trong dư luận Thái Lan.
Hậu quả trực tiếp là vào ngày 1/7, Tòa án Hiến pháp Thái Lan đã ra phán quyết tạm đình chỉ chức vụ của Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra, trong khi chờ xem xét vụ kiện yêu cầu bãi nhiệm bà.
Tuy nhiên, để thực sự hiểu rõ bản chất của những căng thẳng này, cần nhìn xa hơn những sự kiện bề nổi. Trao đổi với Sputnik, TS. Nguyễn Ngọc Trường - nguyên Trưởng Ban Nghiên cứu lịch sử ngoại giao (Bộ Ngoại giao) cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến căng thẳng hiện nay giữa Thái Lan và Campuchia.
Di sản lịch sử từ thời Pháp thuộc
Theo ông, cần nhìn sâu hơn lịch sử tranh chấp giữa hai quốc gia, những động cơ chính trị đằng sau các hành động của mỗi bên, và những tác động tiềm ẩn mà những diễn biến này có thể gây ra đối với sự ổn định chung của khu vực Đông Nam Á. TS. Trường chia sẻ, xét về góc độ lịch sử, tranh chấp giữa Thái Lan và Campuchia quanh ngôi đền cổ Preah Vihear không mới.
“Mặc dù Thái Lan và Campuchia duy trì quan hệ hữu nghị về tổng thể, nhưng những ranh giới chưa phân định dứt điểm từ thời thuộc địa vẫn là điểm nóng âm ỉ kéo dài nhiều thập kỷ. Trong đó, tranh chấp quanh Đền Preah Vihear là một nguyên nhân trực tiếp và biểu tượng của bất đồng sâu xa”.
Cội rễ của nó nằm ở thời kỳ Pháp thuộc, khi Campuchia là thuộc địa của Pháp còn Thái Lan (khi đó là Xiêm) giữ độc lập. Năm 1907, Pháp và Xiêm ký hiệp ước phân định ranh giới, trong đó đền Preah Vihear nằm phía Campuchia.
Tuy nhiên, vấn đề phát sinh do ranh giới tự nhiên giữa hai nước. Toàn bộ cấu trúc đền chính nằm trên đỉnh núi Dangrek, khu vực hiện do Campuchia kiểm soát. Tuy nhiên, lối dẫn vào ngôi đền nằm trên vách đá dựng đứng và không thể tiếp cận từ phía Campuchia. Điều này có nghĩa, khách du lịch muốn đến thăm đền thường phải đi từ phía cổng của Vườn quốc gia Khao Phra Viharn (Thái Lan).
Đến năm 1962, Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) tuyên bố Preah Vihear thuộc Campuchia. Thái Lan đã bác bỏ thẩm quyền của tòa án và phản đối phán quyết. Năm 2008, UNESCO công nhận Preah Vihear là di sản thế giới – một hành động bị Thái Lan xem là “bênh vực” Campuchia.
Từ đó, những đợt căng thẳng quân sự nhỏ đã xảy ra liên tục, trong đó có giao tranh vào các năm 2008, 2011 và gần đây là vụ nổ súng ngày 28/5/2025.
Động cơ thực sự: Chính trị nội bộ hay chủ quyền quốc gia?
Dưới góc nhìn của nguyên Trưởng Ban Nghiên cứu lịch sử ngoại giao (Bộ Ngoại giao), đằng sau tranh chấp Preah Vihear là những yếu tố phức tạp về chính trị nội bộ, đặc biệt tại Thái Lan. TS. Trường đặt câu hỏi, tại sao quân đội Thái Lan lại động binh trước trong vụ việc hôm 28/5?
“Ngoài yếu tố lịch sử, tôi cho rằng mối quan hệ phức tạp giữa Quân đội và Chính phủ Thái Lan cũng góp phần làm gia tăng căng thẳng. Trong bối cảnh ngân sách quốc phòng bị siết chặt, giới tướng lĩnh có thể chủ động tạo ra các điểm nóng ở biên giới nhằm gây áp lực chính trị và tranh thủ thêm nguồn lực”, TS. Trường chỉ ra nguyên nhân sâu xa của cuộc xung đột với Sputnik.
Mối quan hệ không ổn định giữa chính phủ dân sự và quân đội Thái Lan đã nhiều lần đẩy nước này vào các cuộc đảo chính hoặc khủng hoảng chính trị.
Phía Campuchia, dù yếu thế hơn về quân sự, nhưng cũng không muốn bị xem là nhân nhượng. Việc phản ứng bằng các biện pháp văn hóa – như cấm chiếu phim Thái Lan, hạn chế truy cập internet từ Thái – là tín hiệu mang tính biểu tượng, cho thấy sự quyết liệt nhưng không muốn đối đầu trực diện.
Đáng nói, việc ông Hun Sen đã công khai nội dung cuộc điện đàm với Thủ tướng Thái Lan khiến chính trường nước này chấn động. Theo đánh giá của TS. Trường, hành động này có thể là một chiêu trò nhằm khẳng định tầm ảnh hưởng và khả năng "can thiệp" vào chính trường nước láng giềng của ông Hun Sen.
“Ông muốn cho thấy mình cũng có ảnh hưởng và có thể tác động đến các vấn đề chính trị của nước láng giềng. Đây không phải lần đầu tiên ông Hun Sen sử dụng những "chiêu trò" tương tự. Điều này cho thấy ông là một người lão luyện trong chính trường và có thể sử dụng mọi công cụ để đạt được mục tiêu của mình. Nhân chuyện nổ súng ở biên giới, ông Hun Sen dường như muốn gây xáo động và tạo ra sự chia rẽ trong nội bộ chính quyền Thái Lan và giữa chính phủ với quân đội. Điều này khiến vị thế của Thủ tướng Paetongtarn suy yếu và gây bất ổn chính trị”.
Tuy nhiên, chuyên gia cũng cho rằng, hành động này cho thấy ông Hun Sen là một "con người lá mặt lá trái" và hành động của ông là một con người bất tín, phản trắc. Điều này làm giảm uy tín của ông trong mắt các nhà chính trị khác và cộng đồng quốc tế.
“Qua chuyện này, có thể thấy hình ảnh ông Hun Sen xuống đến đáy, khó có thể lấy lại hình ảnh trước đó khi ngoại giao với các nước. Người Việt Nam có câu "một sự bất tín, vạn sự bất tin". Tôi cho rằng, ông đã quá ngạo mạn, tráo trở, lật lọng. Việc ông công khai những hình ảnh hay quan hệ giữa ông và gia đình Thaksin - đây là hành động của “tiểu nhân đắc chí”, chứ không phải hành xử của một chính khách đứng đắn.
Diễn biến “sấm to mưa nhỏ”
Dù có những động thái leo thang, nhưng theo phân tích của chuyên gia, ông cho rằng khả năng xảy ra chiến tranh toàn diện là không có. Lý do là bởi, cả hai bên đều hiểu rõ thiệt hại kinh tế và ngoại giao nếu xung đột bùng nổ.
“Xét về tổng thể, quan hệ giữa Thái Lan và Campuchia tôi cho rằng đây là “sấm to mưa nhỏ”. Tức là, có thể có những cuộc xung đột nhỏ, nhưng sẽ không có cuộc chiến tranh lớn. Cuộc xung đột có thể xáo động lên, mỗi bên đạt được mục đích của riêng mình. Kinh tế sẽ thiệt hại là chủ yếu. Còn uy tín của Hun Sen sẽ đi xuống, ảnh hưởng đến uy tín ngoại giao của Campuchia. Điều này khiến các quốc gia khác càng cảnh giác với Hun Sen và các chính trị gia Campuchia”.
Rõ ràng, những tranh chấp này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến thương mại song phương, mà còn khoét sâu thêm sự mất lòng tin giữa hai nước.
Trong khi đó, tình hình chính trị nội bộ Thái Lan đang rơi vào khủng hoảng khi tòa án Hiến pháp Thái Lan đã chính thức đình chỉ chức vụ của Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra, để phục vụ điều tra về hành vi được cho là "vi phạm lợi ích quốc gia" sau cuộc điện đàm bị rò rỉ với cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen. Diễn biến này đã khiến liên minh cầm quyền ở Bangkok chao đảo.
Số phận chính trị của Thủ tướng Paetongtarn sẽ là yếu tố mang tính quyết định đối với hướng đi của cuộc khủng hoảng hiện nay.
Nếu bà bị phế truất hoặc chính phủ sụp đổ, nhiều khả năng Thái Lan sẽ rơi vào tình trạng bất ổn, khiến các nỗ lực đối thoại với Campuchia bị đình trệ. Ngược lại, nếu chính quyền vượt qua được sóng gió, họ có thể có thêm tính chính danh để xử lý khủng hoảng.
Tranh chấp đền Preah Vihear không chỉ là câu chuyện biên giới, mà là bài kiểm tra bản lĩnh chính trị và năng lực ổn định thể chế của cả Thái Lan lẫn Campuchia – giữa lúc khu vực đang ngày càng dễ tổn thương trước bất ổn nội khối.
