Người Việt mua xe máy điện nhiều thứ 3 thế giới, chuyên gia nói gì?
© Ảnh : Vingroup
Đăng ký
Người dân Việt Nam đang cho thấy phản ứng rất tích cực với xu hướng chuyển đổi xanh, thể hiện qua mức tăng gần gấp đôi lượng xe máy điện tiêu thụ trong nửa đầu năm 2025. Tuy nhiên, theo chuyên gia, việc chuyển đổi này vẫn cần có một chính sách tổng thể từ nhà nước để định hướng, dẫn dắt thị trường.
Trong khi nhiều quốc gia Đông Nam Á vẫn đang chật vật với bài toán chuyển đổi năng lượng và phương tiện xanh, Việt Nam lại nổi lên như một điểm sáng với tốc độ tăng trưởng xe điện nhanh nhất khu vực, và đứng thứ 3 toàn cầu ở phân khúc xe máy điện.
Sự bùng nổ mạnh mẽ này được đánh giá là kết quả của nhiều yếu tố hội tụ: chính sách định hướng, thay đổi hành vi tiêu dùng, và sự nhập cuộc tích cực từ doanh nghiệp trong nước.
Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tăng trưởng ấn tượng ấy vẫn còn đó những thách thức lớn: hạ tầng còn thiếu, phụ thuộc linh kiện ngoại, thiếu chiến lược tổng thể… Để duy trì đà phát triển, Việt Nam cần nhiều hơn là “cao trào thị trường”. Đó phải là một hệ sinh thái bền vững và đồng bộ.
Tăng trưởng bứt phá
Theo dữ liệu nửa đầu năm 2025 từ Motorcycles Data, 6 tháng đầu năm 2025, người Việt đã mua khoảng 209.000 xe máy điện, tăng gần 100% so với cùng kỳ 2024.
Với con số này, Việt Nam chính thức trở thành thị trường tiêu thụ xe máy điện lớn thứ 3 toàn cầu, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Cùng kỳ, tổng lượng xe máy điện bán ra trên toàn thế giới đạt khoảng 4,4 triệu chiếc, trong đó Việt Nam chiếm gần 5%.
“Đó là một con số rất ấn tượng, chứng tỏ người dân Việt Nam đã bắt nhịp xu thế và có phản ứng tích cực với chính sách khuyến khích của nhà nước”, TS Nguyễn Xuân Thủy, nguyên Giám đốc NXB Giao thông Vận tải nhận định trong cuộc trao đổi với Sputnik.
Một trong những yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy làn sóng xe điện tại Việt Nam, theo ông, chính là hệ thống chính sách đang dần rõ ràng và định hướng rõ rệt.
TP. Hà Nội đã công bố kế hoạch cấm xe máy xăng trong khu vực vành đai 1 từ năm 2026, mở rộng đến vành đai 2 vào 2028 và tiến tới loại bỏ hoàn toàn xe xăng khỏi trung tâm vào năm 2030. Tại TP. HCM, đề án kiểm soát khí thải cũng đang được triển khai từ năm 2026.
TS. Thủy nhận định, những chính sách này là bước đi “rất đúng đắn” trong tiến trình thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải và chuyển đổi năng lượng:
“Trong tiến trình thực hiện các cam kết về giảm phát thải và tiến tới mục tiêu Net Zero, việc sử dụng năng lượng tái tạo là yếu tố then chốt. Trước đây, tỷ lệ điện tái tạo của Việt Nam gần như bằng 0, nhưng đến nay đã đạt khoảng 20%. Đây là một bước tiến đáng ghi nhận, tạo tiền đề quan trọng để chúng ta có thể chuyển đổi dần các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng điện. Việc nhà nước khuyến khích và động viên người dân sử dụng xe điện, xe máy điện và ô tô điện là hoàn toàn đúng đắn, và thực tế cho thấy nhiều hộ gia đình đã chủ động chuyển đổi, đón đầu xu hướng”.
Cần chính sách tổng thể
Sự tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường xe điện Việt Nam khiến không ít người kỳ vọng đây là tín hiệu cho một bước ngoặt chuyển dịch lớn trong ngành giao thông.
Tuy nhiên, chuyên gia Thủy cảnh báo rằng, tăng trưởng nhanh không đồng nghĩa với phát triển bền vững, nếu thiếu đi định hướng chiến lược từ cơ quan quản lý.
“Nhiều người cho rằng chuyển đổi đang diễn ra quá nhanh, nhưng theo tôi, chưa hẳn là nhanh đâu. Chúng ta đang mới chỉ ở bước đầu và làm có phần tùy tiện. Nhiều người dân tự quyết định mua vì xu thế, chứ chưa có một chính sách tổng thể từ nhà nước để định hướng, dẫn dắt thị trường”.
Dù hiện nay nhiều doanh nghiệp nội địa như VinFast, Dat Bike, Pega hay các thương hiệu ngoại như Yadea, Detech… đã tích cực tham gia thị trường, đầu tư vào công nghệ và hạ tầng, nhưng theo TS. Thủy, hệ thống trạm sạc hiện tại vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, đặc biệt là đối với xe máy điện.
Xe máy điện và trạm sạc
© Ảnh : Vingroup
“Nếu xe điện tiếp tục bùng nổ, chắc chắn sẽ gâp áp lực cho hạ tầng trạm sạc tại Việt Nam. Tôi cho rằng hạ tầng mới chỉ đáp ứng được khoảng 10-15% nhu cầu. Với ô tô điện, có thể nói, đã có hệ thống trạm sạc khá tốt, nhưng xe máy điện thì vẫn còn thiếu nghiêm trọng. Phần lớn người dân vẫn phải sạc tại nhà. Điều này không chỉ bất tiện mà còn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ. Việt Nam cần coi hạ tầng sạc là một phần không thể tách rời của quá trình phát triển đô thị thông minh”, ông phân tích.
Không thể chỉ dựa vào hô hào
Để không bị cuốn vào làn sóng “phát triển phong trào” rồi nhanh chóng thoái trào như nhiều lĩnh vực trước đây, Việt Nam cần có một kế hoạch hành động cụ thể và cấp bách.
Việc chuyển đổi là xu thế tất yếu và tích cực, nhưng cần đồng bộ. Theo ông, để phát triển một thị trường xe điện thực sự bền vững, cần xây dựng một hệ sinh thái đầy đủ và đồng bộ, bao gồm: chính sách giá hợp lý, hệ thống trạm sạc phủ rộng khắp các khu vực đô thị và nông thôn, chuỗi cung ứng pin và linh kiện nội địa vững mạnh, các dòng sản phẩm phù hợp với điều kiện kinh tế của người dân, cùng với truyền thông định hướng hành vi tiêu dùng một cách bài bản.
Nếu không có chiến lược dài hạn và sự phối hợp hiệu quả giữa Nhà nước - doanh nghiệp - người tiêu dùng, thì sự bùng nổ hiện tại rất dễ trở thành hiện tượng “một mùa”.
“Nhưng như tôi đã nói: không thể chỉ dựa vào hô hào hay phong trào. Chúng ta cần một chính sách rõ ràng: từ chính sách giá, sản phẩm phù hợp, hạ tầng sạc, đến truyền thông định hướng. Thứ nhất, nhà nước phải có chiến lược phát triển rõ ràng và chính sách ưu đãi cụ thể. Ví dụ, có thể ưu đãi với các khu đất dành cho trạm sạc,... Thứ hai, cần có chính sách trợ giá cho người mua xe điện, càng sớm càng tốt. Thứ ba, Nhà nước cần có cơ chế động viên xí nghiệp sản xuất xe điện, giảm bớt năng suất đối với các nhà máy sản xuất xe xăng”, chuyên gia nêu ra 3 giải pháp.
Đặc biệt, TS. Thủy cho rằng, Việt Nam cần có quy chuẩn kỹ thuật rõ ràng cho từng loại xe điện để người dân biết loại nào phù hợp, an toàn, tiết kiệm. Đồng thời, phải kiểm soát chất lượng sản phẩm để tránh thị trường bị nhiễu loạn.
Không thể phủ nhận, sự phát triển của xe điện tại Việt Nam đang mở ra cơ hội để chuyển đổi cơ cấu ngành công nghiệp giao thông theo hướng xanh và bền vững hơn. Đây sẽ là thị trường hấp dẫn đối với các doanh nghiệp nước ngoài về mảng xe điện.
Là người Việt Nam, chuyên gia không giấu nổi niềm tự hào khi lần đầu tiên có doanh nghiệp Việt như VinFast sản xuất xe điện cho cả thị trường trong nước và xuất khẩu.
Ông cho rằng, thành quả này phải được bảo vệ. Nếu Chính phủ có chiến lược tốt để hỗ trợ các doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là về chính sách, hạ tầng, tiêu chuẩn kỹ thuật, thì hoàn toàn có thể giữ được thị phần.
Việt Nam đang đi đúng hướng, nhưng muốn đi xa và đi bền, không thể chỉ dựa vào trào lưu. Bởi, đây là bước chạy marathon, chứ không phải chạy nước rút.
Việt Nam đang đứng trước một thời cơ quý giá để định hình lại tương lai giao thông quốc gia theo hướng xanh, thông minh và bền vững.
Thị trường đã khởi động, người dân đã đón nhận, doanh nghiệp đã nhập cuộc. Nhưng để thành công dài hạn, tất cả các bên cần cùng hành động.
Không chỉ theo trào lưu, mà bằng tầm nhìn và chiến lược.
