Trong những bài mạn đàm trước, chúng tôi đã nói về các chuyên gia quân sự Liên Xô đã đến trợ giúp lực lượng yêu nước Việt Nam và tham gia đẩy lùi các cuộc không kích của Mỹ vào miền Bắc Việt Nam. Tất nhiên, sự hỗ trợ của Liên Xô không giới hạn ở các phi công và sĩ quan tên lửa. Trong những năm đó, nhiều chuyên gia Liên Xô từ những ngành khác có liên quan trực tiếp đến các vấn đề quân sự đã làm việc tại nước Việt Nam DCCH. Các kỹ sư đã giúp sửa chữa thiết bị quân sự của Liên Xô và nghiên cứu cách thức thiết bị này hoạt động ở Việt Nam. Các nhà khoa học đã cải tiến các hệ thống điện tử và radar, sửa đổi thiết bị quân sự cho phù hợp với khí hậu Việt Nam và nhu cầu chống trả kẻ thù hiệu quả hơn.
Tình báo là một nghề đặc biệt luôn được giữ bí mật, và các sĩ quan tình báo Liên Xô cũng từng làm việc ở nước Việt Nam CDCH. Hoạt động của họ đòi hòi thi hành các biện pháp nghiêm ngặt nhất nhằm bảo vệ bí mật nhà nước. Chỉ mấy thập kỷ sau đó, tên tuổi của một số sĩ quan tình báo Liên Xô được biết đến. Chẳng hạn, đến nay công chúng chỉ có thể biết được một phần nhỏ về hoạt động của các sĩ quan tình báo Nga trong những năm đẩy lùi cuộc không chiến của Mỹ. Và thông tin này không phải ở cấp độ chính thức.
Mặt trận bí mật hỗ trợ chiến tuyến
Các sĩ quan tình báo Nga, thời đó là của Liên Xô, đã tạo ra được một mạng lưới tình báo rộng khắp, với các nguồn thông tin thân cận với chính quyền Sài Gòn, và thậm chí ngay cả trong chính Lầu Năm Góc. Các cựu chiến binh tình báo Liên Xô nhắc đến một sĩ quan cao cấp của Hải quân Hoa Kỳ. Ông đã biết những chi tiết về một số chiến dịch quân sự của Mỹ tại Việt Nam và thông báo cho Matxcơva về thời gian, địa điểm và mục đích của các chiến dịch đó. Các chuyên gia tình báo điện tử Liên Xô làm việc ở phía Nam nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa gần vĩ tuyến 17 cũng cung cấp không ít thông tin có giá trị.
Kết quả của công việc này là một số chiến dịch rất quan trọng theo quan điểm của bộ chỉ huy quân đội Mỹ đã thất bại. Ví dụ như vụ tập kích Sơn Tây vào lãnh thổ miền Bắc Việt Nam.
Nhà ngoại giao Nga Anatoly Voronin, cựu tham tán công sứ của Liên Xô tại Việt Nam Dân chủ Cộng hòa hồi tưởng lại: “Họ đã đổ bộ quân hai lần vào năm 1970. Có lần họ đổ bộ quân vào một khu vực hang động gần Sơn La. Mục đích là bắt giữ Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, nơi các thành viên Bộ Chính trị tổ chức cuộc họp bên trong một hang động. Nhưng các sĩ quan tình báo Liên Xô đã kịp thời cảnh báo phía Việt Nam. Nhóm đổ bộ đã bị tiêu diệt.
Điều tương tự xảy ra với một cuộc phiêu lưu khác vào ngày 21 tháng 11 năm 1970. Đây là cuộc tập kích của quân đội Mỹ bằng máy bay trực thăng vào một trại giam ở ngoại ô phía tây thị xã Sơn Tây. Để che đậy chiến dịch này, máy bay Mỹ đã ném bom xuống 65 cơ sở trên lãnh thổ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Theo người Mỹ, các tù binh phi công Mỹ đang bị giam giữ ở trại giam Sơn Tây và chiến dịch nhằm mục đích giải cứu họ. Tuy nhiên, các sĩ quan tình báo Liên Xô kịp thời cung cấp thông tin cần thiết cho phía Việt Nam, kết quả là khi lính dù Mỹ vào đó thì toàn bộ trại giam đều trống rỗng, phía Việt Nam đã chuyển số tù binh ở đây đi nơi khác.
Tin giả chống lại tin thật
Cơ quan tình báo đối ngoại đã nhận được thông tin tình báo kịp thời về kế hoạch của Mỹ đổ quân vào Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại một trong những điểm tập trung các chuyên gia quân sự Liên Xô để bắt giữ họ. Mối đe dọa nghiêm trọng đến mức Matxcơva ra lệnh nghiêm ngặt: giảm thiểu tối đa số lượng tài liệu bí mật. Để tiêu hủy tài liệu bí mật càng nhanh càng tốt, các lò đốt đặc biệt mạnh mẽ đã được lắp đặt.
Ông Boris Voronov, trưởng đoàn chuyên gia quân sự Liên Xô tại Việt Nam, hồi tưởng lại: “Đây là những ngày khó chịu nhất trong cuộc đời tôi. Ngay cả những vụ đánh bom khủng khiếp nhất của Mỹ mà tôi phải gánh chịu cũng tầm thường so với nguy cơ bị bắt làm tù binh”.
Các chuyên gia quân sự Liên Xô đã thiết kế một kế hoạch hành động rõ ràng trong trường hợp Mỹ đổ bộ. Mỗi người được chỉ định một địa điểm bắn và một lối thoát hiểm. Đến nay người ta chưa biết chính xác điều gì đã ngăn cản Mỹ thực hiện chiến dịch đó, nhưng kế hoạch đổ quân để bắt giữ các chuyên gia quân sự Liên Xô không bao giờ được thực hiện. Rất có thể tình báo Liên Xô và các điệp viên cũng đóng góp tích cực cho điều đó, phát tán tin giả về việc các chuyên gia Liên Xô và binh sĩ Việt Nam đã sẵn sàng đón và tiêu diệt lực lượng đổ bộ. Vì vậy, các chuyên gia quân sự Liên Xô khi đó không phải đối mặt trực tiếp với người Mỹ.
Các sĩ quan tình báo Liên Xô có hỏi cung tù binh phi công Mỹ không?
Nhân tiện, ở đây chúng tôi có thể nhắc nhở về những thông tin bịa đặt trên báo chí phương Tây và những tuyên bố của một số chính trị gia Mỹ đã nói rằng các sĩ quan tình báo Liên Xô được cho đã hỏi cung tù binh phi công Mỹ bị bắt ở Việt Nam. Theo Trung tướng đã nghỉ hưu Ivan Shport, người từng làm trợ lý cho tùy viên quân sự Liên Xô tại Hà Nội trong thời gian Chiến tranh Việt Nam, điều này không phải như vậy. Nhưng các sĩ quan tình báo Liên Xô đã hỗ trợ đáng kể cho việc tiêu diệt máy bay Mỹ trên bầu trời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Chúng tôi sẽ nói về điều này trong phần tiếp theo của loạt bài “Những trang sử vàng”.