Liên Xô và Việt Nam: tài liệu giải mật về thời chiến

Viện sĩ Naumkin nhấn mạnh, "bộ sưu tập mới bao gồm các tài liệu độc đáo, hầu hết mới được đưa vào lưu hành khoa học, được các nhà biên soạn lựa chọn cẩn thận trong quá trình làm việc tỉ mỉ với khối lượng tài liệu khổng lồ trong kho lưu trữ. Các nhà biên soạn dồn sự chú ý vào thành phần chính của Chiến tranh Đông Dương lần thứ hai - cuộc chiến ở Việt Nam. Các tài liệu trong bộ sưu tập tiết lộ lịch sử của một trong những sự kiện quan trọng nhất của thế kỷ trước, có tác động to lớn đến toàn bộ hệ thống quan hệ quốc tế và chính trị thế giới. Những tài liệu này cũng phản ánh các sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử chính sách đối ngoại của Liên Xô hồi đó. Các tài liệu trong bộ sưu tập cho thấy tình trạng quan hệ Xô-Mỹ đã ảnh hưởng như thế nào đến diễn biến của cuộc chiến. Trong cuốn sách này có một số tài liệu quan trọng được dịch sang tiếng Nga do các đồng nghiệp Việt Nam cung cấp, các tài liệu này bổ sung cho bức tranh tổng thể. Chúng tôi đã xuất phát từ nhận thức rằng, việc lựa chọn tài liệu nên giúp người nghiên cứu hiểu được những yếu tố nào đã làm nên chiến thắng anh dũng của những người yêu nước Việt Nam trong Chiến tranh Đông Dương lần thứ hai và dẫn đến sự thất bại của cuộc can thiệp quân sự của Mỹ, mà tổn thương đau đớn về nó vẫn còn trong ký ức của người Mỹ".

Viện sĩ Naumkin cho biết, "khi lựa chọn tài liệu, mục tiêu chính là cho thấy vai trò và chức năng của một số cơ quan đảng và nhà nước cấp trên, các cơ quan dân sự và quân sự của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Liên Xô, cũng như của CHND Trung Hoa và CHDCND Triều Tiên, và trong phạm vi rất hạn chế vai trò của một số nước xã hội chủ nghĩa khác. Các nhà biên soạn đặc biệt chú ý đến vai trò của các cá nhân trong ban lãnh đạo đảng và nhà nước cao nhất của Liên Xô, bao gồm cả những người đã ở trong bóng tối trong một thời gian dài. Về mặt này, A.N. Kosygin, người đã có nhiều đóng góp trong việc thực hiện chính sách đối ngoại của Liên Xô theo hướng châu Á, đáng được tôn trọng. Các tài liệu của Đoàn Chủ tịch/Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương CPSU với tư cách là trung tâm đưa ra các quyết định quan trọng nhất và các báo cáo của lãnh đạo các phái đoàn Liên Xô tới các nước trong khu vực chiếm một vị trí đặc biệt trong bộ sưu tập. Các tài liệu này thể hiện cả yếu tố liên tục cũng như những khác biệt trong chính sách của Liên Xô đối với Việt Nam dưới nhiệm kỳ của N.S. Khrushchev, sau đó là nhiệm kỳ L.I. Brezhnev".

"Chúng tôi đã đưa vào bộ sưu tập các tài liệu mà theo quan điểm của các nhà biên soạn vẽ nên một bức tranh chi tiết về động lực phát triển cuộc xung đột ở Đông Dương, có tính đến quan điểm đang thay đổi của tất cả các bên. Chúng tôi đã thông qua quyết định không đưa vào cuốn sách này những ghi chú chi tiết, điều này sẽ gây quá tải cho việc xuất bản và chắc chắn sẽ dẫn đến việc giảm số lượng tài liệu và có lẽ dẫn đến cáo buộc thiên vị. Các nhà biên soạn đã tìm cách công bố số lượng tài liệu tối đa có thể, giúp người đọc có cơ hội tự đánh giá chúng và hiểu bản chất của các sự kiện được phản ánh trong đó".

"Trong quá trình làm việc, các nhà biên soạn có thể theo dõi vai trò và địa điểm tương tác của Liên Xô theo hướng Việt Nam với các đồng minh – nước Việt Nam DCCH, nước CHND Trung Hoa và CHDCND Triều Tiên. Các tài liệu trong bộ sưu tập chứng minh luận điểm ngày càng phổ biến rằng, trên thực tế, đây là một liên minh bốn bên của các quốc gia này. Nhìn chung, liên minh này đã hoạt động thành công bất chấp những bất đồng gay gắt giữa ban lãnh đạo CPSU và CPC về những vấn đề khác. Hơn nữa, chúng tôi cho rằng, sự hợp tác bốn bên đã hình thành trong thời kỳ trước đó - ngay từ năm 1950-1954, trong Chiến tranh Triều Tiên và Chiến tranh Đông dương lần thứ nhất. Cơ quan lưu trữ hợp tác với Viện Nghiên cứu Phương Đông của Viện Hàn lâm Khoa học Nga dự định công bố một báo cáo riêng về chủ đề này".

"Trong bộ sưu tập còn có những tài liệu đã được giải mật từ lâu, ví dụ, các nghị quyết của Đoàn Chủ tịch/Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương CPSU, biên bản các cuộc hội đàm của các nhà lãnh đạo Liên Xô - N.S. Khrushchev, L.I. Brezhnev, N.V. Podgorny, A.N. Kosygin với Hồ Chí Minh, Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng. Cũng như các đoạn ghi âm cuộc đàm phán của Bộ trưởng Ngoại giao Liên Xô A.A. Gromyko và Đại sứ Liên Xô tại Hoa Kỳ A.F. Dobrynin với Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon, cố vấn an ninh quốc gia Henry Kissinger và Ngoại trưởng Hoa Kỳ Dean Rusk. Việc đưa các tài liệu này vào lưu hành khoa học một cách chậm chạp được giải thích là do chúng nằm rải rác trong các bộ sưu tập khác nhau tại các cơ quan lưu trữ khác nhau và điều này làm phức tạp đáng kể quá trình xác định chúng. Bộ sưu tập mới bao gồm 137 tài liệu, trong đó có 123 tài liệu lần đầu tiên được đưa vào lưu hành khoa học".