Bộ Tài chính sẽ làm việc với các cơ quan có liên quan để báo cáo Chính phủ, khi được Quốc hội phê chuẩn, sẽ có số liệu cụ thể để tính toán, phân kỳ đầu tư và xác định nợ công.
Đảm bảo an toàn nợ công khi làm đường sắt cao tốc Bắc-Nam
Như đã thông tin, tại Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (tháng 9/2024), Ban Chấp hành Trung ương thống nhất chủ trương đầu tư toàn tuyến dự án đường sắt tốc độ cao (350km/h) trên trục Bắc - Nam.
Trên cơ sở tinh thần các cuộc họp nội bộ, ngày 26/9, Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng ký Công văn số 10238/BTC-ĐT gửi Bộ Giao thông vận tải và lãnh đạo Uỷ ban nhân dân thành phố: Hà Nội và Hồ Chí Minh, để Bộ Giao thông Vận tải và hai thành phố đánh giá tác động kỹ về nhu cầu vốn, cơ cấu từng nguồn vốn, phân kỳ đầu tư dự án cũng như đánh giá tác động lên kế hoạch đầu tư công trung hạn.
Phát biểu tại họp báo thường kỳ quý 3/2024 của Bộ Tài chính, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho biết, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam vô cùng quan trọng về cơ sở hạ tầng Việt Nam thời gian tới.
Cơ sở chính trị đầu tư dự án đã được Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng thông qua và giao nhiệm vụ cho Chính phủ, các cơ quan của Chính phủ, trong đó có Bộ Tài chính cùng xây dựng phương án cụ thể, để trình Quốc hội báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án.
Thứ trưởng nhắc lại, dự án rất lớn, đòi hỏi nguồn vốn lớn, việc ngân sách nhà nước tham gia vào dự án này chắc chắn sẽ tác động đến nợ công, cơ cấu nợ công của đất nước trong thời gian sắp tới.
Do đó, Thứ trưởng Chi cho hay: “Với trách nhiệm được giao, chúng tôi sẽ bàn bạc và lên các phương án khác nhau, để đảm bảo hai mục tiêu đồng thời. Thứ nhất, an toàn nợ công, an toàn tài chính quốc gia. Thứ hai, có phương án vốn khả thi để đáp ứng yêu cầu xây dựng dự án".
Như vậy, Bộ Tài chính sẽ làm việc với các cơ quan có liên quan để báo cáo Chính phủ. Khi được Quốc hội phê chuẩn chủ trương đầu tư sẽ có số liệu cụ thể về nguồn vốn, phân kỳ đầu tư; tổng thể cùng với các dự án quan trọng khác và kế hoạch đầu tư công trung hạn, từ đó, sẽ đánh giá tác động lên nợ công và an toàn tài chính quốc gia.
Bộ Tài chính sẽ đánh giá kỹ
Ông Lê Tiến Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Đầu tư cho biết hiện nay, Bộ Tài chính tích cực tham gia cùng Bộ Giao thông vận tải khẩn trương hoàn thiện báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và các thủ tục để trình Quốc hội vào tháng 10/2024 theo đúng ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương Đảng.
Đối với tác động của dự án với tình hình nợ công của Việt Nam, khả năng cân đối nguồn vốn ngân sách nhà nước và bố trí vốn trong kế hoạch trung hạn từ nay - năm 2035, lãnh đạo Bộ Tài chính sẽ tổ chức một số cuộc họp giữa các đơn vị trong bộ.
Theo ông Dũng, ngoài dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam còn nhiều dự án đường sắt đô thị triển khai tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh cũng là dự án quan trọng quốc gia và “cần rất nhiều vốn”.
Theo ông Dũng, dự kiến ngay sang tuần, Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng sẽ tổ chức cuộc họp với các bộ, ngành, địa phương để đánh giá kỹ hơn, do đây là dự án quan trọng quốc gia và huy động nguồn vốn rất lớn.
“Bộ Tài chính sẽ đánh giá kỹ và trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định”, Phó Vụ trưởng Vụ Đầu tư nhấn mạnh.
Báo cáo
Theo Bộ GTVT, dự án có chiều dài chính tuyến khoảng 1.541 km, đường đôi, khổ 1.435mm, điện khí hóa; hạ tầng thiết kế với tốc độ 350 km/h, tải trọng trục 22,5 tấn/trục; bố trí 23 ga khách (quy hoạch 3 ga khách tiềm năng); 5 ga hàng hóa; 5 depot tàu khách, 4 depot tàu hàng; 40 trạm bảo dưỡng hạ tầng.
Trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đang được lấy ý kiến của các thành viên Hội đồng thẩm định Nhà nước, liên danh tư vấn đề xuất dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam đi qua 20 tỉnh, thành phố trên hàng lang kinh tế Bắc - Nam.
Điểm đầu tại ga Ngọc Hồi, huyện Thanh Trì, TP. Hà Nội; điểm cuối tại ga Thủ Thiêm, TP. Thủ Đức, TP.HCM.
Sơ bộ, tổng mức đầu tư dự án khoảng 1,713 triệu tỷ đồng (khoảng 67,34 tỷ USD). Từ kinh nghiệm quốc tế và đánh giá nguồn lực trong nước, đơn vị tư vấn đề nghị áp dụng hình thức đầu tư công.
Trong quá trình xây dựng và vận hành, sẽ kêu gọi đầu tư khu dịch vụ, thương mại tại các ga, đầu tư thêm phương tiện để khai thác khi có nhu cầu. Với phần phương tiện, giao cho doanh nghiệp khai thác kết cấu hạ tầng vận hành và trả nợ chi phí đầu tư.
Đánh giá về các chỉ tiêu an toàn nợ công khi triển khai đầu tư dự án cho thấy giai đoạn đến năm 2030 cả 3 tiêu chí: nợ công, nợ chính phủ, nợ nước ngoài của quốc gia thấp hơn mức cho phép.
Theo đó, đến năm 2030, các chỉ tiêu nợ công/GDP, nợ Chính phủ/GDP, nợ nước ngoài quốc gia/GDP đáp ứng được các tiêu chí: nợ công lớn nhất là 44% (thấp hơn mức cho phép 60%), nợ Chính phủ lớn nhất là 43% (thấp hơn mức cho phép 50%) và nợ nước ngoài lớn nhất là 45% (thấp hơn mức cho phép 50%).
Tuy nhiên, theo đơn vị tư vấn, hai tiêu chí về nghĩa vụ trả nợ nước ngoài của quốc gia và bội chi ngân sách tăng. Trường hợp đầu tư dự án, bội chi ngân sách bình quân 4,1% GDP (cao hơn so với mục tiêu 3% GDP); chỉ tiêu trả nợ trực tiếp khoảng 33-34% GDP (cao hơn với mục tiêu 25% GDP).
Giai đoạn sau năm 2030 do các số liệu đầu vào về quy mô GDP, bội chi, lãi suất, cơ cấu kỳ hạn là giả định... nên chưa có số liệu chính thức để đánh giá.
Tuy nhiên, theo đơn vị tư vấn, số liệu đánh giá chưa tính đến ba yếu tố. Đầu tiên là đóng góp của dự án vào tăng trưởng GDP trong thời gian xây dựng theo tính toán của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tăng khoảng 0,97 điểm phần trăm/năm so với không đầu tư dự án.
Thứ hai là nguồn thu từ khai thác quỹ đất tại các khu vực TOD (phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng), khai thác thương mại dự kiến khoảng 22 tỷ USD. Trong đó, dự tính thu 5 tỷ USD từ quảng cáo, dịch vụ; 17 tỷ USD từ quỹ đất, địa phương giữ 8,5 tỷ USD và góp đầu tư dự án 8,5 tỷ USD. Trong khi đó, tính toán tư vấn quốc tế thẩm tra, nguồn thu từ khai thác quỹ đất tại các khu vực TOD, khai thác thương mại dự kiến khoảng 39 tỷ USD.
Thứ ba là, phần chi phí đầu tư phương tiện, thiết bị sẽ do Tổng công ty Đường sắt Việt Nam chịu trách nhiệm trả nợ. Theo dự tính, các hạng mục như: phương tiện, thiết bị, đào tạo nguồn nhân lực khoảng 7,14 tỷ USD vào năm 2036 và 2,72 tỷ USD vào năm 2040.
Sức mạnh tài chính tốt
Theo VnEconomy dẫn lời TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính Tiền tệ quốc gia, tiềm lực tài chính hiện tại của Việt Nam tăng gấp 5 lần so với năm 2010 (thời điểm trình dự án tại kỳ họp thứ 7 (tháng 6/2010) Quốc hội khóa XII).
“Chưa bao giờ nước ta có sức mạnh tài chính tốt như hiện nay”, chuyên gia nói và tin tưởng dự án có thể hoàn toàn trông cậy vào nguồn trái phiếu Chính phủ.
Gần như toàn bộ trái phiếu phát hành của Chính phủ đều được các định chế tài chính lớn như ngân hàng, quỹ đầu tư mua hết.
Tổng tài sản hệ thống các định chế tài chính của Việt Nam lên tới trên 600 tỷ USD, mỗi năm Chính phủ phát hành 6 tỷ USD, tương ứng chỉ 1%, đây là con số rất nhỏ so với tổng tài sản của hệ thống tài chính.
Mặt khác, theo TS. Lê Xuân Nghĩa, có thể xem xét các nguồn vốn nhỏ lẻ khác như phát hành trái phiếu công trình địa phương, hoặc có thể vay thêm một vài tỷ USD, xét về phương diện vay nợ thì đối với Việt Nam hiện vẫn an toàn.